1
Πασχαλία Τραυλού: Γυάλινος Χρόνος
Ο Γυάλινος Χρόνος ως τίτλος παραπέμπει συνειρμικά στο Γυάλινο Κόσμο του Τενεσί Ουίλιαμς. Πράγματι, ο Αμερικανός θεατρικός συγγραφέας κάνει αισθητή την παρουσία του σε σημεία ανύποπτα στο μυθιστόρημα της Πασχαλίας Τραυλού, για να θυμίσει, να υπογραμμίσει, και να εντοπίσει διαφορές και ομοιότητες των ηρώων των δύο ομοτέχνων, αλλά κυρίως για να επισημάνει στον αναγνώστη, με τρόπο καθόλου διδακτικό και λίαν ανεπαίσθητο, ότι τα έργα των συγγραφέων συναντώνται και συνομιλούν ανεξαρτήτως του τόπου και της εποχής παραγωγής τους σε συγγένειες εκλεκτικές για μυημένους αναγνώστες.
Ο Γυάλινος Χρόνος είναι ένα έργο πολυεπίπεδο τόσο από την άποψη της μυθιστορίας, της πλοκής και της εξιστόρησης των παθών και των παθημάτων των ηρώων της Τραυλού, όσο και αναφορικά με το δομή του, τον πρωτότυπο και θαυμαστό τρόπο με τον οποίο «στήνει» το βιβλίο της η συγγραφέας, ακροβατώντας επιτυχώς ανάμεσα σε είδη και ύφη γραφής.
Ως προς το θεματικό περιεχόμενο, πυρήνας του βιβλίου είναι ο χρόνος και η σχέση μας με αυτόν: ο χρόνος που περισσεύει, ο χρόνος που υπολείπεται, ο χρόνος που κυλάει και σκορπίζεται, ο χρόνος που δεν επιστρέφει, ο χρόνος που παρασύρει στη δίνη του ζωές, λάθη και κατορθώματα και τα εκμηδενίζει, αλλά και ο χρόνος που εξυψώνει τους ήρωες του μυθοπλαστικού σύμπαντος της Τραυλού σε μορφές αρχαίας τραγωδίας, καθώς διαπράττονται απανωτές ύβρεις και, ως γνωστόν, η ύβρις επιφέρει τη νέμεση και τελικά την κάθαρση. Ο χρόνος είναι εύθραυστος σα γυαλί, αλλά και εύπλαστος, όπως το γυαλί. Ο χρόνος της Βέρας, της ηρωίδας,
2
ραγίζει και το ράγισμα επανέρχεται σε αντικείμενα που ραγίζουν, όπως ένα παλιό ρολόι, ή το πρόσωπο μιας κούκλας.
Ο κεντρικός χαρακτήρας του βιβλίου είναι μία συγγραφέας, Βέρα Δελή. Κι ενώ ο αναγνώστης παρακολουθεί τα του βίου της, η συγγραφέας-ηρωίδα παράλληλα εκφράζει τις αγωνίες των ανθρώπων του είδους που οι παθόντες τις γνωρίζουμε καλά. Καλειδοσκοπικά ξεδιπλώνεται η συγγραφική πρόθεση της συγγραφέως Τραυλού και ξεκλειδώνεται αντίστοιχα η πρόθεση της συγγραφέως Δελή, της ηρωίδας του Γυάλινου Χρόνου, και ενίοτε φαίνεται να ταυτίζονται, όπως, για παράδειγμα, στο πρωταρχικό και αναπάντητο ερώτημα του συγγραφέα που επανέρχεται σε διάφορα σημεία του βιβλίου: ζω για να γράφω ή γράφω για να ζω;
Με τρόπο αριστοτεχνικά επιτυχή, σχεδόν ταχυδακτυλουργικό, με τρόπο δουλεμένο τόσο ώστε να φαντάζει αυθόρμητος, η Τραυλού, ενώ εξυφαίνει ευφυώς μια πολυπρόσωπη και πλήρη ανατροπών ιστορία, η οποία κορυφώνεται σε τέλος μη συμβατικό, παρεμβάλλει στον κύριο μυθοπλαστικό άξονά της ένα σύνολο μικρότερων αυτοτελών ιστοριών, των διηγημάτων που θεωρητικά γράφει η ηρωίδα-συγγραφέας του βιβλίου. Σαν βινιέτες τα διηγήματα παρεμβάλλονται με τρόπο ευρηματικό σε καίρια σημεία, όταν αρχίζει ή συνήθως όταν τελειώνει κάποιο σημαντικό μέρος της δράσης του μυθιστορήματος, και συμβάλλουν στην οικονομία του συνολικού έργου, χωρίς να διακόπτεται η ροή της κύριας ιστορίας και χωρίς να αποπροσανατολίζουν τον αναγνώστη, ακολουθώντας παράλληλα μία δική τους εντελώς εσωτερική νοηματική συνέχεια. Σαν πίνακες ζωγραφικής, όπου κυριαρχεί η vanitas, η ματαιότης ως ιδέα, και όπου πίσω από τις ασάλευτες νεκρές φύσεις προβάλλει μακάβριο ένα κρανίο, για να θυμίζει την κατάληξη της ίδιας της ζωής και
3
των αγλαϊσμάτων που την καθιστούν λίγο πιο υποφερτή, έτσι ακριβώς τοποθετούνται τα διηγήματα στο μυθιστόρημα της Τραυλού. Ο θάνατος, κεντρικός άξονας που συνδέει όλα τα διηγήματα της Βέρας, ο θάνατος, την επίγνωση του οποίου κουβαλάει η γυναίκα από την αρχή ως το τέλος της ιστορίας και ο οποίος επικρέμαται ως δαμόκλειος σπάθη επί των κεφαλών των ηρώων, είτε ως παρελθόν είτε ως επικείμενος.
Ο έρωτας, ως δεύτερο δομικό στοιχείο του έργου, ο έρωτας κ ο θάνατος είναι τα θέματά μας στη λογοτεχνία, είτε το αναγνωρίζουμε είτε όχι, και όλα τα λοιπά θέματα περιστρέφονται γύρω από τα δύο πρωταρχικά αυτά συστατικά ανθρώπινης εμπειρίας. Ο έρωτας δεν αρκεί ασφαλώς για να αναιρέσει το θάνατο, αυτό η Τραυλού το καθιστά σαφές και η ηρωίδα της το γνωρίζει – ο έρωτας όμως πάντοτε θα προσπαθεί να υπερνικήσει τη φθορά γιατί αυτός είναι ο προορισμός του. Ο έρωτας εξερευνάται στο Γυάλινο Χρόνο ως στιγμιότυπα παρά ως διάρκεια, στο πλαίσιο μίας συνολικής θεώρησης χρόνου, όπως προαναφέρθηκε, που δεν επιτρέπει τις συνέχειες.
Ευρηματική γραφή, εμμονή σε λεπτομέρειες που στην πρώτη ανάγνωση ίσως διαλανθάνουν της προσοχής του αναγνώστη καλώντας τον/ την σε μία δεύτερη αναμέτρηση με το όπως πάντα προσεκτικά δουλεμένο και απαιτήσεων κείμενο της Τραυλού. Τα αντικείμενα αρκετά συχνά αυτονομούνται και λαμβάνουν ιδιότητες συνεκδοχής, τα κορδόνια, το ρολόι, οι επιστολές. Με διάσπαρτες αναφορές σε έργα-σταθμούς, από τη Βίβλο (στο διήγημα με τη Βαβέλ), ως τον Ουίλιαμς, όπως ήδη αναφέρθηκε, κι από το Ντοστογιέφσκι ως το Χεμινγούει, και με εξαίσιες περιγραφές τοπίων εξωτερικών, αλλά και εσωτερικών, συναισθηματικών, ο
4
Γυάλινος Χρόνος δεν αφηγείται απλώς ιστορίες, αλλά προχωρά ένα βήμα παραπέρα δημιουργώντας διαθέσεις και εξαίροντας το συναίσθημα σε μία αυστηρή χορογραφία της συγγραφέως με το κείμενό της. Στο βιβλίο αυτό η Τραυλού ανοίγει τα συγγραφικά χαρτιά της και αποκαλύπτει τους συγγραφικούς της δαίμονες.
Και καταλήγουν η μεν ηρωίδα-συγγραφέας στη συμφιλίωση ως μόνη λύση , συμφιλίωση με τον εαυτό της, το παρελθόν, τους ανθρώπους, τις αδυναμίες της, η δε πραγματική συγγραφέας στην επικράτησή της επί του γραπτού λόγου, στην τιθάσευση ενός συγγραφικού εγχειρήματος φιλόδοξου και απαιτητικού και στην προσφορά στον αναγνώστη, πέρα από μία ξεχωριστή ιστορία, μιας χαραμάδας στο συναρπαστικό και συνάμα ταλαίπωρο κόσμο του συγγραφέα.
Αθηνά Χατζή, Καθηγήτρια Πανεπιστημίου-Συγγραφέας
Πασχαλία Τραυλού: Γυάλινος Χρόνος
Ο Γυάλινος Χρόνος ως τίτλος παραπέμπει συνειρμικά στο Γυάλινο Κόσμο του Τενεσί Ουίλιαμς. Πράγματι, ο Αμερικανός θεατρικός συγγραφέας κάνει αισθητή την παρουσία του σε σημεία ανύποπτα στο μυθιστόρημα της Πασχαλίας Τραυλού, για να θυμίσει, να υπογραμμίσει, και να εντοπίσει διαφορές και ομοιότητες των ηρώων των δύο ομοτέχνων, αλλά κυρίως για να επισημάνει στον αναγνώστη, με τρόπο καθόλου διδακτικό και λίαν ανεπαίσθητο, ότι τα έργα των συγγραφέων συναντώνται και συνομιλούν ανεξαρτήτως του τόπου και της εποχής παραγωγής τους σε συγγένειες εκλεκτικές για μυημένους αναγνώστες.
Ο Γυάλινος Χρόνος είναι ένα έργο πολυεπίπεδο τόσο από την άποψη της μυθιστορίας, της πλοκής και της εξιστόρησης των παθών και των παθημάτων των ηρώων της Τραυλού, όσο και αναφορικά με το δομή του, τον πρωτότυπο και θαυμαστό τρόπο με τον οποίο «στήνει» το βιβλίο της η συγγραφέας, ακροβατώντας επιτυχώς ανάμεσα σε είδη και ύφη γραφής.
Ως προς το θεματικό περιεχόμενο, πυρήνας του βιβλίου είναι ο χρόνος και η σχέση μας με αυτόν: ο χρόνος που περισσεύει, ο χρόνος που υπολείπεται, ο χρόνος που κυλάει και σκορπίζεται, ο χρόνος που δεν επιστρέφει, ο χρόνος που παρασύρει στη δίνη του ζωές, λάθη και κατορθώματα και τα εκμηδενίζει, αλλά και ο χρόνος που εξυψώνει τους ήρωες του μυθοπλαστικού σύμπαντος της Τραυλού σε μορφές αρχαίας τραγωδίας, καθώς διαπράττονται απανωτές ύβρεις και, ως γνωστόν, η ύβρις επιφέρει τη νέμεση και τελικά την κάθαρση. Ο χρόνος είναι εύθραυστος σα γυαλί, αλλά και εύπλαστος, όπως το γυαλί. Ο χρόνος της Βέρας, της ηρωίδας,
2
ραγίζει και το ράγισμα επανέρχεται σε αντικείμενα που ραγίζουν, όπως ένα παλιό ρολόι, ή το πρόσωπο μιας κούκλας.
Ο κεντρικός χαρακτήρας του βιβλίου είναι μία συγγραφέας, Βέρα Δελή. Κι ενώ ο αναγνώστης παρακολουθεί τα του βίου της, η συγγραφέας-ηρωίδα παράλληλα εκφράζει τις αγωνίες των ανθρώπων του είδους που οι παθόντες τις γνωρίζουμε καλά. Καλειδοσκοπικά ξεδιπλώνεται η συγγραφική πρόθεση της συγγραφέως Τραυλού και ξεκλειδώνεται αντίστοιχα η πρόθεση της συγγραφέως Δελή, της ηρωίδας του Γυάλινου Χρόνου, και ενίοτε φαίνεται να ταυτίζονται, όπως, για παράδειγμα, στο πρωταρχικό και αναπάντητο ερώτημα του συγγραφέα που επανέρχεται σε διάφορα σημεία του βιβλίου: ζω για να γράφω ή γράφω για να ζω;
Με τρόπο αριστοτεχνικά επιτυχή, σχεδόν ταχυδακτυλουργικό, με τρόπο δουλεμένο τόσο ώστε να φαντάζει αυθόρμητος, η Τραυλού, ενώ εξυφαίνει ευφυώς μια πολυπρόσωπη και πλήρη ανατροπών ιστορία, η οποία κορυφώνεται σε τέλος μη συμβατικό, παρεμβάλλει στον κύριο μυθοπλαστικό άξονά της ένα σύνολο μικρότερων αυτοτελών ιστοριών, των διηγημάτων που θεωρητικά γράφει η ηρωίδα-συγγραφέας του βιβλίου. Σαν βινιέτες τα διηγήματα παρεμβάλλονται με τρόπο ευρηματικό σε καίρια σημεία, όταν αρχίζει ή συνήθως όταν τελειώνει κάποιο σημαντικό μέρος της δράσης του μυθιστορήματος, και συμβάλλουν στην οικονομία του συνολικού έργου, χωρίς να διακόπτεται η ροή της κύριας ιστορίας και χωρίς να αποπροσανατολίζουν τον αναγνώστη, ακολουθώντας παράλληλα μία δική τους εντελώς εσωτερική νοηματική συνέχεια. Σαν πίνακες ζωγραφικής, όπου κυριαρχεί η vanitas, η ματαιότης ως ιδέα, και όπου πίσω από τις ασάλευτες νεκρές φύσεις προβάλλει μακάβριο ένα κρανίο, για να θυμίζει την κατάληξη της ίδιας της ζωής και
3
των αγλαϊσμάτων που την καθιστούν λίγο πιο υποφερτή, έτσι ακριβώς τοποθετούνται τα διηγήματα στο μυθιστόρημα της Τραυλού. Ο θάνατος, κεντρικός άξονας που συνδέει όλα τα διηγήματα της Βέρας, ο θάνατος, την επίγνωση του οποίου κουβαλάει η γυναίκα από την αρχή ως το τέλος της ιστορίας και ο οποίος επικρέμαται ως δαμόκλειος σπάθη επί των κεφαλών των ηρώων, είτε ως παρελθόν είτε ως επικείμενος.
Ο έρωτας, ως δεύτερο δομικό στοιχείο του έργου, ο έρωτας κ ο θάνατος είναι τα θέματά μας στη λογοτεχνία, είτε το αναγνωρίζουμε είτε όχι, και όλα τα λοιπά θέματα περιστρέφονται γύρω από τα δύο πρωταρχικά αυτά συστατικά ανθρώπινης εμπειρίας. Ο έρωτας δεν αρκεί ασφαλώς για να αναιρέσει το θάνατο, αυτό η Τραυλού το καθιστά σαφές και η ηρωίδα της το γνωρίζει – ο έρωτας όμως πάντοτε θα προσπαθεί να υπερνικήσει τη φθορά γιατί αυτός είναι ο προορισμός του. Ο έρωτας εξερευνάται στο Γυάλινο Χρόνο ως στιγμιότυπα παρά ως διάρκεια, στο πλαίσιο μίας συνολικής θεώρησης χρόνου, όπως προαναφέρθηκε, που δεν επιτρέπει τις συνέχειες.
Ευρηματική γραφή, εμμονή σε λεπτομέρειες που στην πρώτη ανάγνωση ίσως διαλανθάνουν της προσοχής του αναγνώστη καλώντας τον/ την σε μία δεύτερη αναμέτρηση με το όπως πάντα προσεκτικά δουλεμένο και απαιτήσεων κείμενο της Τραυλού. Τα αντικείμενα αρκετά συχνά αυτονομούνται και λαμβάνουν ιδιότητες συνεκδοχής, τα κορδόνια, το ρολόι, οι επιστολές. Με διάσπαρτες αναφορές σε έργα-σταθμούς, από τη Βίβλο (στο διήγημα με τη Βαβέλ), ως τον Ουίλιαμς, όπως ήδη αναφέρθηκε, κι από το Ντοστογιέφσκι ως το Χεμινγούει, και με εξαίσιες περιγραφές τοπίων εξωτερικών, αλλά και εσωτερικών, συναισθηματικών, ο
4
Γυάλινος Χρόνος δεν αφηγείται απλώς ιστορίες, αλλά προχωρά ένα βήμα παραπέρα δημιουργώντας διαθέσεις και εξαίροντας το συναίσθημα σε μία αυστηρή χορογραφία της συγγραφέως με το κείμενό της. Στο βιβλίο αυτό η Τραυλού ανοίγει τα συγγραφικά χαρτιά της και αποκαλύπτει τους συγγραφικούς της δαίμονες.
Και καταλήγουν η μεν ηρωίδα-συγγραφέας στη συμφιλίωση ως μόνη λύση , συμφιλίωση με τον εαυτό της, το παρελθόν, τους ανθρώπους, τις αδυναμίες της, η δε πραγματική συγγραφέας στην επικράτησή της επί του γραπτού λόγου, στην τιθάσευση ενός συγγραφικού εγχειρήματος φιλόδοξου και απαιτητικού και στην προσφορά στον αναγνώστη, πέρα από μία ξεχωριστή ιστορία, μιας χαραμάδας στο συναρπαστικό και συνάμα ταλαίπωρο κόσμο του συγγραφέα.
Αθηνά Χατζή, Καθηγήτρια Πανεπιστημίου-Συγγραφέας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου