γράφει η Πασχαλία Τραυλού
O Φίλιπ Πούλμαν, ένας από τους πιο σημαντικούς παραμυθάδες της εποχής μας, αποφάσισε
να αναδιηγηθεί σ’ αυτό το διόλου ευσύνοπτο αλλά απολαυστικό του βιβλίο τα πιο δημοφιλή
παραμύθια των παραμυθάδων μιας άλλης εποχής. Οι αδελφοί Γκριμ στο διάβα του χρόνου
καταξιώθηκαν όχι τόσο για την αφηγηματική τους ικανότητα αλλά για τη συμβολιστική
δύναμη και τη διαχρονικότητα των παραμυθιών που επέλεξαν να διηγηθούν διασώζοντας με
το μοναδικό τους τρόπο τη λαϊκή παράδοση της εποχής τους.
Ο δημοφιλής συγγραφέας, δεν εκθέτει απλώς τις ιστορίες των αδελφών Γκριμ στο χαρτί αλλά
εξηγεί βήμα προς βήμα τις πηγές και τις αφηγηματικές επιλογές του, καθιστώντας τον
αναγνώστη συμμέτοχο σε τούτη την πολυσχιδή διαδικασία επιλογής εκφραστικών μέσων,
συμβόλων και λεπτομερειών προκειμένου να καταστήσει τη διήγηση πιο συναρπαστική.
Αναζητώντας τις ρίζες των παραμυθιών των αδελφών Γκριμ οι οποίοι στην ουσία δεν
επινόησαν τα παραμύθια που μας κληροδότησαν αλλά σαν άλλοι «όμηροι» διέσωσαν
τη λαϊκή παράδοση μορφοποιώντας σε γραπτό λόγο τις προφορικές αφηγήσεις, ο Πούλμαν
σ’ αυτό το βιβλίο που είναι ένα ευχάριστο ανάγνωσμα για κάθε ηλικία, αφενός ψυχαγωγεί,
αφετέρου πραγματοποιεί μια βαθιά ιστορική τομή διαφωτίζοντας τον αναγνώστη για τους
μοχλούς γέννησης αυτών των διάσημων παραμυθιών που έχουν γαλουχήσει και πρόκειται
να το πράξουν και στη συνέχεια στρατιές παιδιών.
Αποκαλύπτοντας με σαφήνεια ότι στο παραμύθι τα στοιχεία που προέχουν είναι η αμεσότητα,
η ταχύτατη μετάβαση από το ένα επεισόδιο στο άλλο, η απλότητα και η λιτότητα του λόγου,
η απόλυτα συγκεκριμένη περιγραφή η απαλλαγμένη από μεταφορές και αφηρημένα σχήματα
και οι ήρωες είναι επίσης ψυχολογικά μονοδιάστατοι, καλοί ή κακοί, προσφέρει στην ουσία
ένα εγχειρίδιο για τους επίδοξους παραμυθάδες που σήμερα κινδυνεύουν να εγκλωβιστούν σε
μια ιδεατή παραμυθική πραγματικότητα όπου το κακό έχει εξοστρακιστεί από τα αναγνώσματα
που απευθύνονται στις εύθραυστες ηλικίες των παιδιών με αποτέλεσμα τα σύγχρονα παραμύθια
να μη μιλούν τη γλώσσα της πραγματικότητας παρά μόνο μέσα από συμβολισμούς διόλου
εύληπτους από την άγουρη αντίληψη των παιδιών.
Αντίθετα, οι Γκριμ όπως και ο Πούλμαν στα παραμύθια τους λένε τα πράγματα με το
όνομά τους. Ο κακός λύκος έχει πελώρια δόντια και καταβροχθίζει την Κοκκινοσκουφίτσα
και τη γιαγιά της δίχως κανείς εκ των δύο παραμυθάδων να προβληματιστεί μήπως η εικόνα
που περιγράφει, δημιουργήσει τραύμα στην παιδική ψυχή. Ανάλογα, έπραξε και ο Άντερσεν
που αποτολμούσε να μετουσιώνει σε παραμύθι τις κοινωνικές πληγές της παιδικής εργασίας,
της φτώχειας, της κατάχρησης της εξουσίας και πάει λέγοντας, δίχως να υπομένει τη λογοκρισία
της σύγχρονης ψυχολογίας που απαιτεί τα παιδιά να ζουν προστατευμένα στο κέλυφος μιας
κοινωνικής ουτοπίας.
Σε μια εποχή εξάλλου που προβλέπεται δυσοίωνη κοινωνικά, ηθικά και κοινωνικά δεδομένης
της κρίσης που βιώνει ολόκληρη η Ευρώπη, τα παραμύθια πρέπει να αναλάβουν τον αληθινό
τους ρόλο και να μην ψυχαγωγούν απλώς, αλλά να διδάσκουν με τον δικό τους ιδιαίτερο
τρόπο ιδανικά, αρχές και αξίες και συνάμα να προετοιμάζουν τα ανήλικα μέλη της κοινωνίας
για την κοινωνική τους προσαρμογή. Η επιβίωση των βίαιων παραμυθιών των Γκριμ και των
μελαγχολικών παραμυθιών του Άντερσεν μέσα στους αιώνες είναι επαρκής απόδειξη ότι τα
παραμύθια μπορούν και πρέπει να καταγράφουν την αλήθεια, όσο οξύμωρο και αντιφατικό
κι αν ακούγεται η υπεράσπιση της αλήθειας από το παραμυθικό κατασκεύασμα.
Τα παραμύθια των αδελφών Γκριμ
Φίλιπ Πούλμαν
μετάφραση: Κώστια Κοντολέων
Ψυχογιός, 2013
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου