Πέμπτη 4 Ιουνίου 2009

TO KOKKINO ΣΗΜΑΔΙ της Σοφίας Βόικου





Στη Διεθνή Έκθεση Bιβλίου Θεσσαλονίκης, στις 30 Μαίου είχα τη χαρά να παρουσιάσω μαζί με τη φίλη και ομότεχνη Λένα Μαντά το πρώτο βιβλίο της Σοφίας Βόικου που προσφάτως την καλωσορίσαμε ως νέα συγγραφέα στις εκδόσεις Ψυχογιός.

Θα ήθελα να μοιραστώ εκείνη τη συγκίνηση μαζί σας. Σας παραθέτω λοιπόν το κείμενό μου, γραμμένο ειλικρινά από καρδιάς καθώς και υπέροχες φωτογραφίες από την εκδήλωση:

Ένα σημάδι ανεξίτηλο, κόκκινο, της φωτιάς, στίγμα πόνου, φόβου, κινδύνου είναι το πρώτο εύρημα της νέας συγγραφέως το οποίο έθεσε ως θεμέλιο της ιστορίας της και ως τίτλο του βιβλίου της. Ένα σωματικό σημάδι που κοκκινίζει και αιμορραγεί γίνεται προπομπός κακών ειδήσεων και συγχρόνως – με τεχνική δανεισμένη νομίζω από τον Όμηρο – το σημάδι γίνεται μέσο αναγνώρισης προσώπων που το πεπρωμένο αποφάνθηκε να χωριστούν, παρότι τα ένωνε αίμα κοινό.
Πέρα ωστόσο από το κεντρικό εύρημα του βιβλίου το οποίο η Σοφία Βόικου χρησιμοποιεί αριστοτεχνικά όποτε θέλει να αλλάξει σελίδα σε γεγονότα κι εποχές, και όποτε θέλει να μεταβεί από τόπο σε τόπο και από χρόνο σε χρόνο, εντυπωσιακή είναι η σκιαγράφηση των χαρακτήρων των ηρώων της και ιδιαίτερα της κεντρικής της ηρωίδας, της Αργυρώς. Ατίθαση Σμυρνιά, πεισματάρα, ερωτική, σαγηνευτική θα έλεγα και οπλισμένη με εκείνο το θάρρος που κάποτε μετουσιώνεται σε θρασύτατη δίψα επιβίωσης και οξυδερκή γενναιότητα επιλέγοντας αυτή την αντίδραση απ’ την υποτονικότητα και την υποταγή σε μια μοίρα που δεν της αρέσει, μας μαγεύει ήδη από την παιδική και εφηβική της ακόμη ηλικία.
Είναι μια ηρωίδα με όραμα, που δεν δυσανασχετεί και δεν μεμψιμοιρεί στις κακοτοπιές, αλλά βάζει τα δυνατά της να τις ξεπεράσει. Η Αργυρώ και ολόκληρη η ζωή της αποτελεί ένα παράδειγμα προς μίμηση καθώς καταφέρνει με τις επιλογές της να καταδείξει πώς μια τραυματική εμπειρία γίνεται δύναμη και αμυντικός κυνισμός. Η Αργυρώ, από μια επιφανή οικογένεια της Σμύρνης, μετά τον ξεριζωμό, καταλήγει λόγω της εξαιρετικής της ομορφιάς, πόρνη και στη συνέχεια μετρέσσα κάποιου αριστοκράτη. Ωστόσο σε κανένα σημείο του βιβλίου, ο αναγνώστης δεν αισθάνεται κάποια υποτίμηση για την ηρωίδα αλλά η ψυχή του πλημμυρίζει ασταμάτητα από σεβασμό προς το πρόσωπό της και τους χειρισμούς της. Η Αργυρώ ακόμη και όταν εργάζεται στο πορνείο της Μαντάμ Ρόζας λειτουργεί συνεχίζει να ξεχωρίζει και να εκπέμπει τη λάμψη του διαφορετικού, καθώς η μόρφωσή της και το κοφτερό μυαλό της καθιστούν σαφή αυτή τη διαφορά από την πρώτη στιγμή. Παρά το επάγγελμά της είναι ανοιχτόμυαλη και βαθειά ηθική. Είναι γενναιόδωρη και είναι σε θέση να αντιληφθεί με αντρική μάλλον σκέψη ακόμη και τις ανθρώπινες σκέψεις, διαχωρίζοντας απόλυτα τα συναισθήματα από τις κοινωνικές συμβάσεις που καλείται κάποιος να αναλάβει. Σέβεται την ελευθερία των άλλων και δεν επιτρέπει σε κανέναν να παραβιάσει τη δική της. Είναι ένα πλάσμα μοναδικό και γεμάτο ανατροπές. Αμείβεται πάντα για ό,τι κάνει, θεωρώντας την αμοιβή ως ένδειξη σεβασμού του άλλου φύλου προς το πρόσωπό της αλλά αρνείται να πουλήσει ένα έργο τέχνης σε κάποιον που θέλει μόνο να το αγοράσει για την εμπορική του αξία ενώ δεν γνωρίζει τίποτα για την καλλιτεχνική του ποιότητα. Φαίνεται αρχικά αγέρωχη και κυνική αλλά αυτή η εικόνα δεν είναι παρά το προσωπείο της, η άμυνά της για να αντέχει την οδύνη απ’ τις ενδόμυχες πληγές της και τις απώλειες που έχει υποστεί.
Σε κάποιο διάλογό της με επιφανή ζωγράφο της εποχής της θα πει χαρακτηριστικά : δεν κάνω τίποτα χωρίς να πληρωθώ. Κυνική φράση, όμως ήταν το αποτέλεσμα της εκμετάλλευσης και της αναίσχυντης αντιμετώπισης των Ελλήνων απ’ τις χαμένες πατρίδες που έπεσαν θύματα καχυποψίας και κακοβουλίας από τους συμπατριώτες τους της Μεγάλης Ελλάδας και νομίζω ότι αυτή ακριβώς τη συνέπεια ήθελε να υπογραμμίσει και η συγγραφέας με αυτό το χαρακτηριστικό της ηρωίδας της.
Η ιστορική γνώση και το άψογο δέσιμο των ιστορικών στοιχείων που παραθέτει η συγγραφέας με το μύθο της, αποδεικνύει μια πένα όχι μόνο λογοτεχνικά ικανή, αλλά βουτηγμένη σε βαθειά μελέτη της ιστορικής περιόδου που πραγματεύεται και μάλιστα από πηγές που της έδωσαν πληροφορίες για την καθημερινότητα εκείνης της εποχής. Για παράδειγμα εντυπωσιάστηκα από την περιγραφή της λήψης της οικογενειακής φωτογραφίας σε ένα φωτογραφείο της εποχής όπου παρατίθεται κάθε λεπτομέρεια, ή αντίστοιχα στο κουρείο όπου πήγε ο πατέρας της να περιποιηθεί τα γένια του και ένιωσα σαν να ήμουν παρούσα και κοντά στους ήρωες. Ενώ η Σοφία Βόικου έχει την πρόθεση να δώσει την ιστορική απεικόνιση της εποχής, εστιάζει όχι τόσο στα γεγονότα με τα οποία ασχολείται η επιστήμη της ιστορίας όσο στη λεπτομέρεια με την οποία καταπιάνεται και συγκινείται ο καθημερινός άνθρωπος.
Η επικοινωνιακή ικανότητα της συγγραφέως μέσα από τις σελίδες του βιβλίου της είναι εκπληκτική. Η γλώσσα της είναι λιτή και άμεση και προπαντός καίρια. Έχει έναν αξιοζήλευτο βαθμό συμπύκνωσης και συγχρόνως η περιεκτικότητα σε νοήματα είναι εξαιρετική υψηλή. Σε πολλές σελίδες κορυφώνεται η συγκινησιακή ένταση όμως σε καμία στιγμή το βιβλίο δεν ξεπέφτει σε μελό περιγραφές. Αντιθέτως, τη γραφή της Βόικου θα την χαρακτήριζα αλέγκρα και περήφανη. Λέει τα πράγματα με το όνομά τους και δεν χρειάζεται φιοριτούρες για να πετύχει το στόχο της επικοινωνίας και της συγκίνησης του αναγνώστη.
Θα τολμούσα να πω ότι η νέα αυτή συγγραφέας και ο τρόπος γραφής της έχει τη δύναμη να προκαλέσει μια ανατροπή στη λογοτεχνία καθώς οι γνώσεις που διαθέτει, η τεχνική που αναπτύσσει ήδη από το πρώτο της βιβλίο και το ταλέντο που τη χαρακτηρίζει στη μυθοπλασία και στο δέσιμο αληθινών γεγονότων με φανταστικά περιστατικά είναι αξιοσημείωτα.
Εντυπωσιάστηκα ιδιαίτερα από τον τρόπο με τον οποίο κατάφερε η Σοφία αξιόλογες προσωπικότητες της εποχής που πραγματεύεται να τις αντιμετωπίσει σαν καθημερινούς ανθρώπους, που γοητεύονται, βασανίζονται και ταλαιπωρούνται ομοίως από την καθημερινότητα και τα προβλήματά τους. Ο Χένρι Μίλερ, ο Πάμπλο Πικάσο, ο Σαλβαντόρ Νταλί και τόσοι άλλοι έχουν μια ιδιαίτερη θέση στη μυθοπλασία της και γίνονται το μέσο με το οποίο η Σοφία με τον απλούστερο τρόπο κατορθώνει να μυήσει τον αναγνώστη της στον κόσμο της ζωγραφικής, ώστε να του κεντρίσει το ενδιαφέρον να αναζητήσει κάποια από τα έργα της. Κι αυτό μ’ έναν τρόπο ανεπιτήδευτο, άμεσο και λιτό χωρίς ίχνος δογματισμού και χωρίς να ξεστρατίζει από την ιστορία της. Τα επιφανή πρόσωπα ενσωματώνονται άριστα στο περιβάλλον που φτιάχνει γι΄αυτά η Σοφία με ιδιαίτερο σεβασμό και προσοχή στη λεπτομέρεια.
Τελειώνοντας, θα ήθελα να επισημάνω ότι το Κόκκινο Σημάδι είχε ιδιαίτερη συγκινησιακή αξία όταν το διάβασα, όχι μόνο γιατί διέκρινα εκφραστικούς τρόπους που με μαγεύουν αλλά επειδή πραγματεύεται κυρίως στις πρώτες σελίδες του το θέμα των χαμένων πατρίδων το οποίο πάντοτε συγκινεί κι εμένα κι ένιωσα με την Σοφία Βόικου αδερφή ψυχή για λίγο καθώς πέρασε από τα ίδια ιστορικά μονοπάτια που είχα κι εγώ περάσει με το βιβλίο μου Ήθελα μόνο ένα αντίο.
Κλείνοντας θα ήθελα να καλωσορίσω τη Σοφία Βόικου στο μαγικό κόσμο της λογοτεχνίας και συγχρόνως να ευχηθώ καλή πορεία όχι μόνο σ’ αυτό το βιβλίο γιατί τη θεωρώ δεδομένη αλλά και στα επόμενα αν κρατηθεί τόσο ψηλά ο πήχης της λογοτεχνικής ποιότητας που εξαρχής έθεσε η Σοφία.

1 σχόλιο:

Sofia Voikou είπε...

Πασχαλία μου,
η παρουσίαση σου και ο σχολιασμός σου ήταν υπέροχα και θα ήθελα για μια ακόμη φορά να σ'ευχαριστήσω.