To τίμημα της προδοσίας της Γιώτας Φώτου από τις εκδόσεις Ψυχογιός

http://www.thinkfree.gr/thinkculture/%ce%b2%ce%b9%ce%b2%ce%bb%ce%af%ce%bf/%cf%84%ce%bf-%cf%84%ce%af%ce%bc%ce%b7%ce%bc%ce%b1-%cf%84%ce%b7%cf%82-%cf%80%cf%81%ce%bf%ce%b4%ce%bf%cf%83%ce%af%ce%b1%cf%82-%ce%ad%ce%bd%ce%b1-%cf%80%ce%b5%cf%81%ce%b9%cf%80%ce%b5%cf%84%ce%b5

Το τίμημα της προδοσίας

 Μυθιστόρημα

Γιώτα Φώτου

e-book (ePub)
Ψυχογιός, 2013
386 σελ.
ISBN 978-618-01-0436-3, [Κυκλοφορεί]

Στο τίμημα της προδοσίας, το νέο βιβλίο της Γιώτας Φώτου εκείνο που ευθύς εντυπωσιάζει είναι η ανασύσταση ενός ιστορικού σύμπαντος το οποίο, ενώ μοιάζει να ανήκει αποκλειστικά στο παρελθόν, στην πραγματικότητα αφήνει στη σκέψη του αναγνώστη μια αίσθηση διαχρονικότητας. Γιατί η περίοδος που πραγματεύεται στο βιβλίο της, έχει έντονο το στοιχείο των ταξικών διακρίσεων, ιδωμένων από μια οπτική που διαχωρίζει πάντα τους ανθρώπους και τις μοίρες τους ανάλογα με το βαλάντιο και το κοινωνικό τους κύρος ακόμη και στο ζήτημα του έρωτα.

Το χρονικό στίγμα του βιβλίου τοποθετείται στη Θεσσαλία, μεταξύ 1905 και 1910 έπειτα από την αναχώρηση των Τούρκων Αγάδων και την αντικατάσταση της τουρκικής τυραννίας από Έλληνες προύχοντες αυτή τη φορά, που συντηρούν ωστόσο το καθεστώς των κολλίγων, Ελλήνων δούλων δηλαδή που εργάζονται για ένα ξεροκόμματο δίχως άλλα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο θεσσαλικός κάμπος βράζει απ’ την οργή που γεννά η καταπίεση και η αδικία της εθνικής δουλείας αντικαθίσταται από την οικονομικής και ταξικής υφής δουλεία.

Ωστόσο, η Γιώτα Φώτου χάρη στον ήρωά της Αλέξιο Αλμαντά, βρίσκει την ευκαιρία να αγγίξει και άλλα ιστορικά γεγονότα μιας ταραχώδους σε κοινωνικές ανακατατάξεις περιόδου. Έτσι, μας προσφέρει λογοτεχνικά ψήγματα από την ιστορία της Τσαρικής Ρωσίας, και από γεγονότα που σημάδεψαν τις αρχές του 20^ου αιώνα, όπως η λαϊκή διαδήλωση με επικεφαλής τον παπα-Γκαμπόν που προλείανε το έδαφος για την επανάσταση των μπολσεβίκων. Επίσης, έκανε αναφορά στο κοσμοπολίτικο Παρίσι που χρωστούσε την τότε λάμψη του στην εκμετάλλευση των εργατικών χεριών της βιομηχανικής επανάστασης την ίδια εποχή που στην ελληνική Θεσσαλία τα επίσης φτηνά εργατικά χέρια των κολλίγων είχαν μία παρόμοια μοίρα από τους Έλληνες τσιφλικάδες.

Η συγγραφέας, αφού έντεχνα και γλαφυρά στις πρώτες σελίδες του βιβλίου αποτυπώνει την υφιστάμενη κατάσταση κατά την εποχή που πραγματεύεται δίχως να ολισθαίνει σε κουραστικές ιστορικές λεπτομέρειες, αναδιπλώνεται παρουσιάζοντας τους ήρωές της που διέπονται από πνεύμα ανατροπής.

Ο Αλέξιος Αλμαντάς, μια εκ πρώτης όψεως ιδιαίτερα προικισμένη προσωπικότητα που έχει δοκιμάσει αφενός την εμπειρία της θητείας στον τσαρικό στρατό ως αξιωματικός αφετέρου κουβαλάει την ελιτίστικη υπεροχή του πλούτου των εμπόρων της διασποράς, μετοικεί από την τσαρική Ρωσία στο κτήμα που αγοράζει στον θεσσαλικό κάμπο ερχόμενος για πρώτη φορά σε επαφή με μια διαφορετική κοινωνική δομή.

Ταυτόχρονα όμως ο Αλμαντάς δεν καλείται απλώς να προσαρμοστεί στα νέα κοινωνικά δεδομένα αλλά και να συμφιλιωθεί με τον εαυτό του που ταλαιπωρείται από ένα ασήκωτο μυστικό. Ένα μυστικό – φάντασμα που καθορίζει τις πράξεις του ελέγχοντας ή κάποιες φορές μπερδεύοντας τα συναισθήματά του. Θα έλεγε κανείς ότι ο Αλμαντάς αποτελεί μια εμβληματική φιγούρα που, ενώ φαίνεται να ξεπερνά αρχικά τη στερεότυπη συμπεριφορά του αφέντη, εντέλει αποδεικνύει πως ούτε το μορφωτικό υπόβαθρο ούτε τα ήθη μες στα οποία ήταν γαλουχημένος μπόρεσαν να κατανικήσουν τα εσωτερικά του πάθη και τις πληγές που αποκόμισε από μια προδομένη αγάπη. Κολλίγοι και άρχοντες, πλούσιοι και πληβείοι, εμφανίζονται ισχνοί και αδύναμοι μπροστά στον έρωτα και στο χρήμα που κατευθύνουν τις πράξεις τους.

Η Βικτωρία Μάλφα από την άλλη πλευρά, γέννημα θρέμμα της κατώτερης τάξης των κολλίγων, είναι μια φιγούρα αντιδραστική καθώς υποτάσσεται στο προδιαγεγραμμένο πεπρωμένο των φτωχών μόνο κατ’ επίφαση. Γιατί η Βικτωρία, στην ουσία αντιμάχεται την τάξη και τη φαινομενική γαλήνη που διέπει τη σχέση αφεντάδων και κολλίγων. Όταν καλείται να δουλέψει ως καμαριέρα στο σπίτι του νέου αφέντη, αντιμέτωπη με τη συνήθη τάξη πραγμάτων να πλαγιάζει η κολλίγα με τον άρχοντα, η Βικτωρία, παραβιάζοντας την ηθική τάξη της εποχής, προβαίνει σε μια ενέργεια που εξαρχής υποδηλώνει το φιλελεύθερο πνεύμα της και μια πρώιμα φεμινιστική στάση ζωής.

Η Βικτωρία προβάλλεται εξαρχής ως σύμβολο της δυναμικής εκδοχής του …ασθενούς φύλου που καταφέρνει να ξεπεράσει τα στεγανά των θηλυκών στερεοτύπων εκπλήσσοντας ευχάριστα τον αναγνώστη. Από την άλλη πλευρά όμως παραμένει πάντοτε δέσμια στα συναισθήματά της και στην ιδέα ενός έρωτα που δεν σχετίζεται με τη δύναμη του χρήματος αλλά με το κύρος και την αυθεντικότητα της καρδιάς.

Η αναφορά όχι μόνο στις ταξικές ανισότητες αλλά και στην άνιση μεταχείριση των δύο φύλων, καθιστά το μυθιστόρημα πέρα από ένα ευχάριστο, περιπετειώδες ανάγνωσμα, κι ένα ντοκουμέντο όπου η συγγραφέας προβληματίζει τον αναγνώστη με την προβολή προγενέστερων ιδεολογικών δομών οι οποίες ωστόσο δεν απέχουν πολύ απ’ την εικόνα του σήμερα.

Στο τίμημα της Προδοσίας ωστόσο ίσως το σημαντικότερο πρόσωπο που κινεί τα νήματα της πλοκής είναι ένας χαρακτήρας που φαντάζει μόνο αλλά διόλου δεν είναι δευτερεύουσας σημασίας. Ο Σταύρος Δερματάς, αναλαμβάνει να αποδείξει μέσα στο μυθιστόρημα τις συγκρουόμενες δυνάμεις του έρωτα, της αξιοπρέπειας, της ηθικής και εν γένει των συναισθημάτων που κατευθύνουν τις ανθρώπινες συμπεριφορές.

Παρά το γεγονός ότι το μυθιστόρημα εν πρώτης όψεως μοιάζει να κινείται στα πλαίσια της μυθιστορίας αφού αναπαριστά μια σημαντική ιστορική στιγμή της νεώτερης ελληνικής ιστορίας, με ευρύτητα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ηθογραφικό και κατά κύριο λόγο ψυχογραφικό. Οι λεπτοδουλεμένες εναλλαγές συναισθηματικών φορτί-σεων και ύφους, παράλληλα με τις ιδιαίτερα εύστοχες σκηνοθετικές οδηγίες της Γιώτας Φώτου, επιτρέπουν στον αναγνώστη να αναπαριστά με τη φαντασία του τις σκηνές που διαδραματίζονται στο έργο, προσφέροντάς του μια κινηματογραφική δυναμική και προοπτική.

Το μέτρο που τηρείται ανάμεσα στην ιστορική πληροφορία και στην διάρθρωση της πλοκής διαμορφώνει ένα έργο απαλλαγμένο από τα στοιχεία του βερμπαλισμού, του πλατυασμού και των μελοδραματικών περιγραφών. Η δωρική χρήση της γλώσσας, η αμεσότητα και η ζωντάνια των εκφραστικών μέσων που χρησιμοποιεί, η νηφαλιότητα του λόγου και η καθαρότητα της σκέψης, προσφέρουν ένα λογοτεχνικό διαμάντι κοντά στα άλλα της μυθιστορήματα.

Διαβάζοντας το βιβλίο, αισθάνθηκα ήδη από τις πρώτες σελίδες του ότι χανόμουν σε λέξεις φερμένες από τη φαρέτρα της κλασικής λογοτεχνίας καθώς η γραφή της Γιώτας κουβαλάει κάτι από την φιλελεύθερη αύρα της Μαντάμ Μποβαρί του Φλωμπέρ ή από την εκλεπτυσμένη τραγικότητα της Άννας Καρένινα του Toλστόι.

Η αλήθεια βέβαια είναι πως τα επιμύθια που μπορεί να αναζητήσει κάποιος μέσα από το τίμημα της προδοσίας είναι πολλά, όσα και τα επίπεδα στα οποία κινείται επιτυχώς το βιβλίο. Όμως;, εκείνο που αναμφίβολα δεν θα διαφύγει της προσοχής κανενός είναι η γλαφυρότητα και η ευαισθησία με την οποία η Γιώτα Φώτου προσεγγίζει τις συναισθηματικές χορδές τόσο των ανδρών όσο και της γυναίκας που περιγράφει πετυχαίνοντας ένα άριστο συναισθηματικό ισοζύγιο. Διαθέτει το χάρισμα να εισέρχεται στην ψυχοσύνθεσή τους ισότιμα, να τους κατανοεί βάσει του φύλου τους και να τους αναπτύσσει απόλυτα αρμονικά με την τάξη, την ιδεολογία και το φύλο στο οποίο ανήκουν τη δεδομένη εποχή που προσεγγίζει.

Τέλος, θα ήθελα να επισημάνω ότι η πορεία της Γιώτας Φώτου από τα Βιολιά της Χαράδρας, στο Δάκρυ του Κρίνου κι έπειτα στα Σβησμένα Φεγγάρια και στο Τίμημα της Προδοσίας, αποδεικνύει πως η δημιουργός ανήκει στη στόφα εκείνων που αντιμετωπίζουν την έννοια της λογοτεχνίας με συνέπεια και σοβαρότητα και μ’ ένα αξιοπρόσεκτο ψυχοσυναισθηματικό και γνωστικό υπόβαθρο, αναγκαίες προϋποθέσεις για να αφήσει κάποιος το ίχνος της γραφής και της ψυχής του στο χρόνο.