http://www.blogger.com/blogger.g?blogID=250068034817320635#editor/target=post;postID=1622140435000343111;onPublishedMenu=allposts;onClosedMenu=allposts;postNum=1;src=postname
Ο Γιάννης Καλπούζος αποδεικνύει για άλλη μια φορά πως κατέχει την ιδιαίτερη μαεστρία ενορχήστρωσης των συγγραφικών υλικών του, δηλαδή του μύθου, της ψυχογραφίας και της ιστορικής λεπτομέρειας, επιτυγχάνοντας όχι απλώς τη δημιουργία ενός θελκτικού αναγνώσματος αλλά ενός αναγνώσματος μέσα από το οποίο ο αναγνώστης, ακόμη κι αν δεν ανήκει στην κατηγορία εκείνων που επιθυμούν να εντρυφούν στα σύμβολα και στους απώτερους στόχους ενός έργου, θα βρει ενδιαφέρον το σμίξιμο της μυθοπλασίας με παραμυθικά στοιχεία και με κορυφαίες στιγμές της κυπριακής ιστορίας.
Καθώς το έργο δομικά είναι μοιρασμένο στο μικρό και μεγάλο χρονικό, ο αναγνώστης παρακολουθεί την ακριβή ανασύσταση δυο χρονικών περιόδων. Σε πρώτο πλάνο, η Κύπρος στα 1570, τότε που η Οθωμανική εισβολή στο νησί οδηγεί στην αναμέτρηση του οθωμανικού με το προκάτοχό του ενετικό στοιχείο. Η Ιστορία διαπλέκεται με τη μυθοπλασία, καθώς ο κεντρικός ήρωας, ο πάροικος Γερόλεμος, δέσμιος σε ένα θρύλο της εποχής, αναζητά το θησαυρό που είναι κρυμμένος στο «Ζωνάριν της Αγίας Ελένης», δηλαδή στο τέλος του Ουράνιου Τόξου. Ο μεταλλικός σβώλος που ανακαλύπτει έχει μαγικές αλεξίκακες ιδιότητες και αποτελεί τον πυρήνα της εξέλιξης ενός γοητευτικού πρωτότυπου μύθου, στημένου με αφηγηματική επιδεξιότητα και μια δεινή ευελιξία συνεχούς μετα-τόπισης από το μυθικό στο ιστορικό στοιχείο και αντίστροφα. Στο μικρό χρονικό, ο συγγραφέας βρίσκει την ευκαιρία να αναφερθεί ιστορικά στα δεινά της φεουδαρχίας και στην καταπάτηση κάθε στοιχειώδους αξιοπρέπειας. Φωτίζει τη στάση της Ορθόδοξης Εκκλησίας απέναντι στους Οθωμανούς και τα τερτίπια των Ενετών για την αποφυγή του προσεταιρισμού των κατοίκων της Κύπρου στην Οθωμανική αυτοκρατορία, ιστορικές λεπτομέρειες όχι ιδιαίτερα γνωστές που εντυπωσιάζουν τον αναγνώστη.
Στο μεγάλο χρονικό, μας μεταφέρει τρεις αιώνες μετά, στην Κύπρο του 1892, όταν το νησί έχει μετατραπεί σε αντικείμενο συναλλαγής ανάμεσα στους Οθωμανούς και τους Άγγλους. Με μεγάλη ιστορική ακρίβεια, προϊόν ενδελεχούς μελέτης, ο Καλπούζος αποτυπώνει τον τρόπο που η Αγγλία φρόντιζε να βαθαίνει το χάσμα ανάμεσα στους Έλληνες και τους Οθωμανούς. Μέσα από τα βήματα και τα μάτια του κεντρικού ήρωα Αδάμου, ο αναγνώστης περιηγείται στις εικόνες εκείνης της εποχής. Περιγραφές πλινθόκτιστων σπιτιών και αρχοντικών, συντρίμμια αγαλμάτων, οίκοι ανοχής και εξαθλιωμένα παιδιά που δουλεύουν σκληρότερα κι από τους εργάτες, φοροεισπράκτορες που ρουφούν το αίμα των αδυνάτων, τοκογλύφοι, συμμορίες, χωροφύλακες και παλικαράδες σε δράση, εν ολίγοις η πάλη δυο τάξεων και δυο κόσμων που περιγράφονται με γλαφυρότητα, αποδεικνύουν πως το μεγάλο μυθιστόρημα απαιτεί ιδιαίτερη μελέτη, πειθαρχία και δουλειά. Εξαιρετικό συγγραφικό εύρημα αποτελεί η περιγραφή των γραφικών καφενέδων που λειτουργούσαν ως μετερίζια πολιτικού και κοινωνικού προβληματισμού με την ανάγνωση των εφημερίδων από τους εγγράμματους στους αγράμματους θαμώνες ώστε οι ήρωες να έρχονται σε επαφή με όλα τα σημαίνοντα γεγονότα εκείνης της εποχής.
Ο Γιάννης Καλπούζος ξαναδίνει στην ιστορία τους χαμένους χυμούς της. Οι ήρωές του διαθέτουν σάρκα και αίμα. Κυκλοφορούν ολοζώντανοι μες στις σελίδες του και είναι φορείς μιας αλήθειας που δεν συναντάται μες στις στεγνές από ανθρωπιά αράδες της επίσημης ιστορίας. Το κωμικό και το τραγικό στοιχείο προσθέτουν μια ακόμη πιο έντονη πινελιά αληθοφάνειας και ο αναγνώστης ανακαλύπτει γιατί οι σύγχρονοι λογοτέχνες ασχολούνται συγγραφικά με το παρελθόν επιστρέφοντας σε εποχές που αδυνατούν να προσεγγίσουν μέσω της αυτοψίας και της εμπειρίας τους: επειδή η ιστορία επαναλαμβάνεται και η νηφάλια προσέγγιση της ιστορικής μνήμης από μια νέα αντικειμενική σκοπιά, συμβάλλει στην πρόληψη των λαθών του παρελθόντος.
Τα τέσσερα κομμάτια του μεταλλικού σβώλου ξαναενώνονται στο τέλος του μεγάλου χρονικού συνδέοντας αντίστοιχα ετούτα τα διαφορετικά τμήματα της κυπριακής –και όχι μόνο– ιστορίας. Η διορατικότητα του δημιουργού λειτούργησε ίσως την καταλληλότερη στιγμή για να τονώσει το εθνικό αίσθημα της Μεγαλονήσου, την ώρα ακριβώς που χρειάζεται να νιώσει όσο ποτέ «ότι όπου πατούν είναι δικός τους δρόμος» και ότι «ο μεγαλύτερος εχθρός κάθε εξουσίας και κάθε βάρβαρης πολιτικής είναι ο καλλιεργημένος άνθρωπος».
Τέλος, η αναπαράσταση του γλωσσικού ιδιώματος των ηρώων αποδεικνύει τη μέριμνα του συγγραφέα για τη γλωσσική αυθεντικότητα του έργου του. Προβληματίστηκα ελαφρώς με τη χρήση καθαρεύουσας στα αφηγηματικά μέρη του ίδιου του συγγραφέα, όμως αποτελούν αναπόσπαστο χαρακτηριστικό του ύφους του συγγραφέα.
Ο Γιάννης Καλπούζος αποδεικνύει για άλλη μια φορά πως κατέχει την ιδιαίτερη μαεστρία ενορχήστρωσης των συγγραφικών υλικών του, δηλαδή του μύθου, της ψυχογραφίας και της ιστορικής λεπτομέρειας, επιτυγχάνοντας όχι απλώς τη δημιουργία ενός θελκτικού αναγνώσματος αλλά ενός αναγνώσματος μέσα από το οποίο ο αναγνώστης, ακόμη κι αν δεν ανήκει στην κατηγορία εκείνων που επιθυμούν να εντρυφούν στα σύμβολα και στους απώτερους στόχους ενός έργου, θα βρει ενδιαφέρον το σμίξιμο της μυθοπλασίας με παραμυθικά στοιχεία και με κορυφαίες στιγμές της κυπριακής ιστορίας.
Καθώς το έργο δομικά είναι μοιρασμένο στο μικρό και μεγάλο χρονικό, ο αναγνώστης παρακολουθεί την ακριβή ανασύσταση δυο χρονικών περιόδων. Σε πρώτο πλάνο, η Κύπρος στα 1570, τότε που η Οθωμανική εισβολή στο νησί οδηγεί στην αναμέτρηση του οθωμανικού με το προκάτοχό του ενετικό στοιχείο. Η Ιστορία διαπλέκεται με τη μυθοπλασία, καθώς ο κεντρικός ήρωας, ο πάροικος Γερόλεμος, δέσμιος σε ένα θρύλο της εποχής, αναζητά το θησαυρό που είναι κρυμμένος στο «Ζωνάριν της Αγίας Ελένης», δηλαδή στο τέλος του Ουράνιου Τόξου. Ο μεταλλικός σβώλος που ανακαλύπτει έχει μαγικές αλεξίκακες ιδιότητες και αποτελεί τον πυρήνα της εξέλιξης ενός γοητευτικού πρωτότυπου μύθου, στημένου με αφηγηματική επιδεξιότητα και μια δεινή ευελιξία συνεχούς μετα-τόπισης από το μυθικό στο ιστορικό στοιχείο και αντίστροφα. Στο μικρό χρονικό, ο συγγραφέας βρίσκει την ευκαιρία να αναφερθεί ιστορικά στα δεινά της φεουδαρχίας και στην καταπάτηση κάθε στοιχειώδους αξιοπρέπειας. Φωτίζει τη στάση της Ορθόδοξης Εκκλησίας απέναντι στους Οθωμανούς και τα τερτίπια των Ενετών για την αποφυγή του προσεταιρισμού των κατοίκων της Κύπρου στην Οθωμανική αυτοκρατορία, ιστορικές λεπτομέρειες όχι ιδιαίτερα γνωστές που εντυπωσιάζουν τον αναγνώστη.
Στο μεγάλο χρονικό, μας μεταφέρει τρεις αιώνες μετά, στην Κύπρο του 1892, όταν το νησί έχει μετατραπεί σε αντικείμενο συναλλαγής ανάμεσα στους Οθωμανούς και τους Άγγλους. Με μεγάλη ιστορική ακρίβεια, προϊόν ενδελεχούς μελέτης, ο Καλπούζος αποτυπώνει τον τρόπο που η Αγγλία φρόντιζε να βαθαίνει το χάσμα ανάμεσα στους Έλληνες και τους Οθωμανούς. Μέσα από τα βήματα και τα μάτια του κεντρικού ήρωα Αδάμου, ο αναγνώστης περιηγείται στις εικόνες εκείνης της εποχής. Περιγραφές πλινθόκτιστων σπιτιών και αρχοντικών, συντρίμμια αγαλμάτων, οίκοι ανοχής και εξαθλιωμένα παιδιά που δουλεύουν σκληρότερα κι από τους εργάτες, φοροεισπράκτορες που ρουφούν το αίμα των αδυνάτων, τοκογλύφοι, συμμορίες, χωροφύλακες και παλικαράδες σε δράση, εν ολίγοις η πάλη δυο τάξεων και δυο κόσμων που περιγράφονται με γλαφυρότητα, αποδεικνύουν πως το μεγάλο μυθιστόρημα απαιτεί ιδιαίτερη μελέτη, πειθαρχία και δουλειά. Εξαιρετικό συγγραφικό εύρημα αποτελεί η περιγραφή των γραφικών καφενέδων που λειτουργούσαν ως μετερίζια πολιτικού και κοινωνικού προβληματισμού με την ανάγνωση των εφημερίδων από τους εγγράμματους στους αγράμματους θαμώνες ώστε οι ήρωες να έρχονται σε επαφή με όλα τα σημαίνοντα γεγονότα εκείνης της εποχής.
Ο Γιάννης Καλπούζος ξαναδίνει στην ιστορία τους χαμένους χυμούς της. Οι ήρωές του διαθέτουν σάρκα και αίμα. Κυκλοφορούν ολοζώντανοι μες στις σελίδες του και είναι φορείς μιας αλήθειας που δεν συναντάται μες στις στεγνές από ανθρωπιά αράδες της επίσημης ιστορίας. Το κωμικό και το τραγικό στοιχείο προσθέτουν μια ακόμη πιο έντονη πινελιά αληθοφάνειας και ο αναγνώστης ανακαλύπτει γιατί οι σύγχρονοι λογοτέχνες ασχολούνται συγγραφικά με το παρελθόν επιστρέφοντας σε εποχές που αδυνατούν να προσεγγίσουν μέσω της αυτοψίας και της εμπειρίας τους: επειδή η ιστορία επαναλαμβάνεται και η νηφάλια προσέγγιση της ιστορικής μνήμης από μια νέα αντικειμενική σκοπιά, συμβάλλει στην πρόληψη των λαθών του παρελθόντος.
Τα τέσσερα κομμάτια του μεταλλικού σβώλου ξαναενώνονται στο τέλος του μεγάλου χρονικού συνδέοντας αντίστοιχα ετούτα τα διαφορετικά τμήματα της κυπριακής –και όχι μόνο– ιστορίας. Η διορατικότητα του δημιουργού λειτούργησε ίσως την καταλληλότερη στιγμή για να τονώσει το εθνικό αίσθημα της Μεγαλονήσου, την ώρα ακριβώς που χρειάζεται να νιώσει όσο ποτέ «ότι όπου πατούν είναι δικός τους δρόμος» και ότι «ο μεγαλύτερος εχθρός κάθε εξουσίας και κάθε βάρβαρης πολιτικής είναι ο καλλιεργημένος άνθρωπος».
Τέλος, η αναπαράσταση του γλωσσικού ιδιώματος των ηρώων αποδεικνύει τη μέριμνα του συγγραφέα για τη γλωσσική αυθεντικότητα του έργου του. Προβληματίστηκα ελαφρώς με τη χρήση καθαρεύουσας στα αφηγηματικά μέρη του ίδιου του συγγραφέα, όμως αποτελούν αναπόσπαστο χαρακτηριστικό του ύφους του συγγραφέα.
Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο ηλεκτρονικό περιοδικό: diavasame.gr
τ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου