Εκδοτικός Οίκος
ΨΥΧΟΓΙΟΣ
Συγγραφέας Αντώνης Σαμαράκης
σελ. 88
ISBN 978-618-01-0316-8
Mε τη συλλογή διηγημάτων «Ζητείται ελπίς» ο Αντώνης Σαμαράκης δεν έκανε απλώς το ντεμπούτο του στο χώρο της λογοτεχνίας, αλλά διαμόρφωσε το θεματικό και υφολογικό του στίγμα ως δημιουργός μιας λογοτεχνίας με παγκόσμιες αναφορές. Απόλυτα συνεπής στις ιδεολογικές του αναζητήσεις, με την πρώτη του ήδη συλλογή καθόρισε το ουμανιστικό περίγραμμα που περιέκλεισε το σύνολο της λογοτεχνικής του παραγωγής, εκφράζοντας την ανησυχία του για την επερχόμενη δυσοίωνη εποχή έπειτα από τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Ο τίτλος «Ζητείται ελπίς» δεν αφορά αποκλειστικά την περίοδο έπειτα από τις ανακατατάξεις και τις απώλειες του Β’ παγκοσμίου πολέμου, αλλά εκφράζει την αγωνία του διορατικού δημιουργού για ένα μέλλον που αποδείχτηκε απειλητικό σε κάθε επίπεδο. Ο σύγχρονος άνθρωπος, βυθισμένος στην εσωτερική του μοναξιά, στην ηθική αποτελμάτωση που ακολουθεί έναν πόλεμο, στο χάος μιας εποχής που υπονοούσε από νωρίς την τάση της αποπροσωποποίησης μέσα στο κυρίαρχο οικονομικό προφίλ της παγκοσμιοποίησης, αποτελεί τον απόλυτο αντιήρωα του Αντώνη Σαμαράκη.
Με απλά σκηνικά και υλικά της απτής, καθημερινής καθημερινότητας, ο συγγραφέας πετυχαίνει σε κάθε διήγημα να μετουσιώσει έναν δοκιμιακό ιδεολογικό πυρήνα σε πηγή λογοτεχνικής συγκίνησης και λογοτεχνικού σκεπτικισμού. Παρότι φαίνεται να συγκλονίζεται από τα συμβάντα της εποχής του, κατορθώνει να βγαίνει έξω από αυτά, να τα παρατηρεί από απόσταση και να τα φωτίζει με ένα φως διαχρονικό και οικουμενικό ατενίζοντάς τα πρισματικά από πολλές οπτικές γωνίες.
Έτσι, στο πρώτο διήγημα με τον τίτλο «Ξανθός ιππότης», ο Σαμαράκης αναφέρεται στο ζήτημα της απώλειας της παιδικής αθωότητας που δεν επιστρέφει, ακόμη κι αν ο άνθρωπος απεγνωσμένα αποζητά τρόπους ανάκτησης του χαμένου χρόνου. Το αίσθημα της πικρής νοσταλγίας για τον αθώο εαυτό έρχεται σε αντιδιαστολή με τη σκληρή διαπίστωση του αμείλικτου χρόνου που σκάβει σημάδια εμπειριών στον ανθρώπινο ψυχισμό τα οποία στερούν το αθώο περίβλημα της ανθρώπινης οντότητας.
Αλλά και στο σκληρά ρεαλιστικό διήγημα με τον τίτλο «Η σαρξ», όπου η αφηρημένη ιδέα της θρησκείας παλεύει με την απτή, ρεαλιστική πραγματικότητα της βιολογικής ανάγκης, με κυρίαρχο λογοτεχνικό όπλο τον σαρκασμό και τη λιτά λυρική τραγικότητα, ο Σαμαράκης αποδεικνύει δωρικά πως η σκληρότητα της κοινωνίας είναι αυτό που καθορίζει εντέλει τις συμπεριφορές των ανθρώπων και η μεταφυσική παρέμβαση ή, απλά, η τύχη, έρχεται δεύτερη στην ιεραρχία των παραγόντων που καθορίζουν τη ζωή και το τέλος καθενός.
Ομοίως ρεαλιστικό και αποτελώντας ερέθισμα για βαθύ στοχασμό, το «Ποτάμι», έρχεται να αποδείξει ότι ο πόλεμος είναι μια διαδικασία αποκτήνωσης του ανθρώπινου είδους, στην οποία όμως όποιος δεν υποβληθεί κινδυνεύει να αφανιστεί από εκείνους που έχουν απολέσει τους ανθρώπινους ενδοιασμούς και τις ηθικές αντιστάσεις τους.
Το ζητούμενο της διατήρησης της ανθρωπιάς και του ρομαντικού οράματος που έχει τη δύναμη να αλλάξει τον κόσμο πραγματεύεται ο Σαμαράκης και στην περίπτωση της ειρήνης, στο διήγημά του «Ο τοίχος». Ο τοίχος αντιπροσωπεύει το εμπόδιο όχι απλώς στην ελεύθερη ορατότητα αλλά και στο όραμα που γεννά ο ανθρώπινος νους. Όταν τα όνειρα περιχαρακώνονται και καταπιέζονται, όταν ο άνθρωπος χάνει την ανεμπόδιστη θέα –φυσική και ιδεολογική, όπως συνέβη από τη βιομηχανική επανάσταση και έπειτα που περικυκλώθηκε μέσα στις πόλεις-φρούρια– ο άνθρωπος πνευματικά και ψυχικά νοσεί και τότε κινδυνεύει για άλλη μια φορά να απολέσει όσα στοιχεία συναποτελούν την οντότητά του. Στο διήγημα αυτό διαβλέπει εύκολα κανείς επιρροές από τη λογοτεχνία και τις απόψεις του Ντίκενς.
Στοιχείο που αναμφίβολα συμβάλλει στη διατήρηση της ανθρωπιάς είναι η συντροφικότητα, όπως αυτή προβάλλεται στο διήγημα «Μια νύχτα», όπου ο δειλός δημόσιος υπάλληλος δεν τολμά να διεκδικήσει την αγάπη από ένα ανθρώπινο πλάσμα αλλά του είναι ευκολότερο να κάνει μια εξομολόγηση σ’ έναν χιονάνθρωπο, θεωρώντας αυτή την πράξη πιο ανώδυνη και λιγότερο ριψοκίνδυνη. Η τραγικότητα της ανθρώπινης ανασφάλειας, καχυποψίας και μοναξιάς προβάλλονται με τον πιο δυνατό και εικονοπλαστικό τρόπο.
Τον κίνδυνο της κακής συγκυρίας που παραμονεύει πάντα σε κάθε ευτυχισμένη ή δυσάρεστη στιγμή πραγματεύεται στο συγκινητικό διήγημα «Το ποδήλατο», όπου η έννοια του ονείρου αντιπαρατίθεται με την έννοια του τραγικού και της μοίρας όταν ο ήρωας –ένα παιδί– χάνει τη ζωή του τη στιγμή που βιώνει την απόλυτη ευτυχία της εκπλήρωσης ενός αγνού ονείρου.
Κορυφαίο διήγημα σε αυτή τη συλλογή, ίσως μάλιστα ισάξιο λογοτεχνικά και υφολογικά με το «Ζητείται ελπίς», είναι εκείνο με τον τίτλο «Και ώραν 7.15 μ.μ.», όπου η ανθρώπινη υποκρισία και οι επίπλαστες υποσχέσεις για ένα ευοίωνο μέλλον κάμπτονται μπροστά στα αθώα μάτια ενός παιδιού. Ο ήρωας αποδεικνύεται ανίσχυρος να συνεχίσει το βολικό παραμύθι της αισιοδοξίας όταν βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα παιδί στο οποίο οφείλει να παραδώσει ένα σαθρό κόσμο και μια διάτρητη ιδεολογία μες στην οποία ελλοχεύουν νέες ολέθριες απάτες.
Κινούμενος πότε στον κοινωνικό και πότε στον ψυχικό ορίζοντα των ηρώων του, ο Σαμαράκης στο διήγημα με τίτλο «Το σπίτι» κάνει μια πικρόγλυκη αναφορά στο ζήτημα του ανεπίστρεπτου του χρόνου. Ο ήρωάς του επιστρέφει έπειτα από χρόνια στο σπίτι των παιδικών του αναμνήσεων για να διαπιστώσει ότι τίποτε πλέον δεν είναι ίδιο, επειδή έχει εξατμιστεί η στιγμή που γεννούσε την κάθε εμπειρία. Σαφής η επίδραση των Επικούρειων ως προς την αναφορά τους στην έννοια του ρέοντος χρόνου που προκαλεί ανεπίστροφες μεταβολές στην ανθρώπινη ζωή.
Επανερχόμενος στο φλέγον θέμα του πολέμου και των συνεπειών του, το οποίο φαίνεται να τον προβληματίζει ιδιαιτέρως, στην «Πολεμική ιστορία» ο Σαμαράκης υπογραμμίζει τη ματαιότητα της γενναιότητας στη διάρκεια του πολέμου και την τραγικότητα των παιδιών, παιδιών δίχως παρόν και δίχως μέλλον, καθώς η βιολογική εξασφάλιση της ζωής δεν εγγυάται σε καμία περίπτωση μια υγιή ψυχική εξέλιξη όσο οι εικόνες του πολέμου τραυματίζουν ανεπανόρθωτα τις παιδικές ψυχές.
Τα έντεκα διηγήματα που προηγούνται αποτελούν αναμφίβολα ιδεολογικά κρεσέντα για να οδηγηθεί ο Σαμαράκης στο μεγάλο ζητούμενο όχι μόνο της παρούσας συλλογής διηγημάτων του αλλά του ιδεολογικού του προσανατολισμού εντός και εκτός της τέχνης θέτοντας ως στόχο την αναζήτηση ελπίδας σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο, στον παρόντα και στον μέλλοντα χρόνο.
Ιδιαίτερα λιτός, καίριος και εικονοπλαστικός, ο Σαμαράκης δημιουργεί μια λογοτεχνία που στοχεύει όχι στη σαγήνη και στον εντυπωσιασμό αλλά στον προβληματισμό καθενός με δίαυλο μια ρωμαλέα συγκίνηση που αναδύεται από την απλότητα και την ειλικρίνεια της καθημερινότητας. Οι φιγούρες των παιδιών που ξεπηδούν συχνά μέσα από τις σελίδες του Σαμαράκη, κρυφοκοιτώντας με δέος τον κόσμο που αποκτά τερατόμορφη όψη, δίνουν στο έργο μια έντονη πινελιά αγωνίας για ένα προφανές μέλλον που τείνει να διαμορφωθεί, αν δεν βρεθεί η αναζητούμενη ελπίδα.
Έργα σαν το «Ζητείται ελπίς» με τη σφραγίδα της διαχρονικότητας και της παγκόσμιας αποδοχής, αποδεικνύουν ότι η τέχνη υπάρχει για να υπενθυμίζει και να συντηρεί την ιδιαιτερότητα της ανθρώπινης οντότητας: την αρμονική συνύπαρξη στοχασμών και συναισθημάτων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου