Το αββαείο του Νορθάνγκερ, της Τζέην Ώστεν, εκδόσεις ΣΜΙΛΗ

http://www.critique.gr/index.php?&page=article&id=1087

Το αββαείο του Νορθάνγκερ της Τζέην Ώστεν γράφει η Πασχαλία Τραυλού Αν κάποιος προσέγγιζε επιπόλαια αυτό το κλασικό έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας των αρχών του 19ου αιώνα, κρίνοντάς το μόνο από την υπόθεσή του, με απόλυτη βεβαιότητα θα διέπραττε το σφάλμα να το κατατάξει στα ελαφρά αναγνώσματα καθώς η υπόθεσή του είναι εξαιρετικά απλή, βασισμένη στο κοινότοπο μοτίβο της ερωτικής ιστορίας μιας δεκαεξάχρονης κοπέλας με τον εικοσιεξάχρονο αριστοκράτη Χένρυ Τίνλυ, η οποία τελικά ευοδώθηκε έπειτα από μια σειρά εμποδίων και παρεξηγήσεων. Ο άπειρος αναγνώστης ίσως να μιλούσε για εμπορική συνταγή, αν βεβαίως δεν γνώριζε αφενός την προσύλωση της συγγραφέως του στη λογοτεχνία και στη δια βίου εμμονική αποφυγή της δημοσιότητας, καθώς τα έργα της κυκλοφορούσαν ανώνυμα κατά τη διάρκεια της ζωής της, αφετέρου ότι το αββαείο του Νορθάνγκερ είναι το ένα από τα τρία έργα της Ώστιν που δημοσιεύτηκαν μετά το θάνατό της, οπότε η ίδια δεν στόχευσε να δρέψει δάφνες ή να κερδίσει χρήματα από αυτό. Για τους λόγους αυτούς όποιος προσεγγίσει το έργο με τη δέουσα σοβαρότητα και την οξυδέρκεια που του αξίζει, θα διαπιστώσει ότι απέχει πολύ από τον χαρακτηρισμό του προβλέψιμου, του κοινότοπου και του απλοϊκού. Η Ώστιν παντρεύοντας με επιτυχία το γοτθικό με το ρεαλιστικό μυθιστόρημα, καταφέρνει αφενός να φιλοτεχνήσει μια πετυχημένη παρωδία του γοτθικού μυθιστορήματος «τα μυστήρια του Ουντόλφο», στοχεύοντας στην αποδόμηση της φαντασιακής θεματολογίας και την έναρξη της ρεαλιστικής, σε μια εποχή που ακόμη μεσουρανούσαν τα βιβλία για μυστηριώδη κάστρα και παρανοΪκές από έρωτα τραγικές δεσποσύνες που περίμεναν αλυσοδεμένες σε αραχνιασμένα υπόγεια τη διάσωσή τους. Aφετέρου όμως κατορθώνει να δώσει εύστοχα μια δραματική ιστορία που υπόκειται στους κανόνες του μέτρου, του ορθολογισμού και της ψυχολογικής διαφάνειας των ηρώων. Τα πρόσωπα του έργου είναι δοσμένα ανάγλυφα και οι λεπτομέρειες του χαρακτήρα τους αποδεικνύουν τη χειρουργικής ακρίβειας ψυχογράφησής τους. Η περιγραφή τόσων διαφορετικών χαρακτήρων στο ίδιο μυθιστόρημα, φανερώνει μια ιδιαίτερη μαστοριά και την ικανότητα της συγγραφέως να διεισδύει στις πιο λεπτές και δυσθεώρητες διαφορές των ανθρώπινων χαρακτήρων. Οι ήρωες δεν είναι απλώς καλοί ή κακοί. Παίζουν κρυφτό με τη νοημοσύνη του αναγνώστη και βήμα το βήμα κατά την ανάγνωση καλείται καθένας να ανακαλύψει την υφιστάμενη διαφορά ή ομοιότητα ανάμεσα στο φαίνεσθαι και στο είναι των πρωταγωνιστών της Ώστιν. Η συγγραφέας αντί να δημιουργήσει μια ομοίως τραγική, εξωπραγματική κεντρική ηρωίδα, ακολουθεί μια ολότελα διαφορετική διαδικασία. Η ηρωίδα της είναι ένα άκρως γήινο και συνηθισμένο πλάσμα, μια αντι-ηρωίδα που παρά τα προβλέψιμα στοιχεία του χαρακτήρα της αν κρίνει κανείς από το φύλο, την ηλικία και την καταγωγή της, γοητεύει και παρασύρει στις συναισθηματικές της περιπέτειες τον αναγνώστη. Η Κάθριν Μόρλαντ απέχει πολύ από το να θεωρηθεί μυθιστορηματική ηρωίδα τουλάχιστον με τη γνώριμη έννοια της μυθιστορηματικής ηρωίδας εκείνης της εποχής, γεγονός που το επισημαίνει η ίδια η Ώστιν στις πρώτες αράδες του βιβλίου της. Ίσως αυτή να ήταν ακριβώς η πρόκληση με την οποία αναμετρήθηκε η συγγραφέας: να κατορθώσει να πείσει τον αναγνώστη ότι η Κάθριν, αν και το κορίτσι της διπλανής πόρτας, μπορεί να διεκδικήσει μια θέση στο πάνθεο των μυθιστορηματικών ηρώων, λειτουργώντας υποσυνείδητα σαν τη... Σταχτοπούτα ανάμεσα στις απαστράπτουσες πριγκήπισσες των παραμυθιών. Το δεύτερο βασικό στοιχείο που διαφοροποιεί το αββαείο του Νορθάνγκερ από ένα χλιαρό αισθηματικό μυθιστόρημα είναι οι γλωσσικοί χειρισμοί της συγγραφέως. Παρότι ο πυρήνας του έργου είναι το ανεκπλήρωτο αρχικά ρομάντζο δυο νέων, η γλώσσα ουδεμία σχέση με συναισθηματικές εξάρσεις και υπερβολές. Ακολουθώντας την εικονογραφική μέθοδο, στο βιβλίο αυτό ενεργοποιούνται όλες οι αισθήσεις του αναγνώστη και οι ήρωες διαθέτουν ενάργεια, φυσικότητα και ζωντάνια μέσα από μια άκρως νηφάλια, λιτή και λογοκεντρική διαχείριση της γλώσσας. Μπορεί το τέλος του έργου να το υποπτεύεται ο αναγνώστης σχεδόν από την αρχή, η πορεία όμως προς την ολοκλήρωση του μύθου είναι, αν όχι συναρπαστική, τουλάχιστον ευχάριστη αποδεικνύοντας τη συγγραφική δεινότητα της Ώστιν που κατόρθωνε μέσα από τα λιτά συνήθως σχήματα και υλικά που επέλεγε να δημιουργεί ατόφια τέχνη. Όπως γράφτηκε στο περιοδικό «Εnglish Women of Letters” το 1862, «όσο κι αν κάθε χρόνο βλέπουν το φως καινούργια μυθιστορήματα που αποδεικνύουν τις ελλείψεις της Ώστιν, δεν παύει να παραμένει αξεπέραστη, στη δική της περιοχή, την ευρύτατη περιοχή της καθημερινότητας». Το αββαείο του Νορθάνγκερ της Τζέιν Ώστιν Eκδόσεις Σμίλη, 2003 σελίδες 367 μετάφραση: Αλεξάνδρα Παπαθανασοπούλου

Αρθρογράφος: Πασχαλία Τραυλού Critique Critique