Tα δύσκολα χρόνια του Κάρολου Ντίκενς, εκδόσεις Ζαχαρόπουλος

http://www.critique.gr/index.php?&page=article&id=1075

Τα Δύσκολα Χρόνια του Κάρολου Ντίκενς

Μετάφραση:Γεωργία Αλεξία

Εκδόσεις: Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος

Σελ. 508

 

Στο βιβλίο αυτό που γράφτηκε στα 1854, σε μια εποχή που στα φουγάρα των εργοστασίων έκαιγε άσβεστη η φωτιά του ακόρεστου πλουτισμού, ο Ντίκενς περιγράφει την ψυχορραγούσα φλόγα της φαντασίας και του ανθρώπινου στοχασμού.

Επιμένοντας ιδιαίτερα στην ψυχογράφηση των πρωταγωνιστών του βιβλίου του που εξελίσσονται σε σύμβολα αντίρροπων τρόπων σκέψης, ο συγγραφέας δεν πετυχαίνει απλώς να προβάλλει νοσηρές καταστάσεις της εποχής του αλλά προχωρά βαθιά το νυστέρι του στο πτώμα του ανθρωπισμού, εντοπίζοντας τα αίτια που προκάλεσαν τη νάρκωση της ουμανιστικής συνείδησης και την υποτίμηση των ανθρωπιστικών επιστημών.

«Λοιπόν, θέλω μόνο Γεγονότα. Να διδάξετε σ’ αυτά τα παιδιά, αγόρια και κορίτσια, Γεγονότα. Τίποτε άλλο. Στη ζωή μόνο τα Γεγονότα χρειάζονται. Μπορείτε να διαμορφώσετε τα μυαλά των λογικών πλασμάτων, μόνο αν στηριχτείτε σε Γεγονότα. Μ’ αυτή την αρχή ανατρέφω τα παιδιά μου», αποκαλύπτει στις πρώτες κιόλας γραμμές του βιβλίου του με υπαινικτικό κυνισμό δια στόματος Τόμας Γκράντγκραϊντ, ενός ψυχρού, ευκατάστατου ανθρώπου που πρεσβεύει το δόγμα του άκρατου ορθολογισμού, βάζοντας αμέσως τον αναγνώστη στην καρδιά αυτού του βιβλίου.

Ενώ εν πρώτης όψεως ο Ντίκενς πραγματεύεται την πάλη ανάμεσα στην εργατική τάξη που δουλεύει ακατάπαυστα δίχως δικαιώματα κατά την έκρηξη της βιομη-χανικής επανάστασης και των αφεντικών που αδιαφορούν για τα ανθρωπιστικά ιδανι-κά μπροστά στην αύξηση του βαλαντίου τους, βρίσκει ευκαιρία να προχωρήσει σε ιδιαίτερα λεπτούς στοχασμούς για ζητήματα που προβληματίζουν διαχρονικά τον άνθρωπο.

Καθώς επιδεικνύει ιδιαίτερη ευαισθησία στα έργα του για την παιδική ηλικία και για το ρόλο που αυτή διαδραματίζει για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ανθρώπου, στα Δύσκολα Χρόνια του, ο Ντίκενς προβαίνει σε ένα αξιόλογο λογο-τεχνικό εύρημα: Αρχικά ο αναγνώστης παρακολουθεί τον τρόπο που γαλουχούνται και εκπαιδεύονται η Λουίζα και ο Τομ, παιδιά του ψυχρού ορθολογιστή Τόμας Γκραντγκράιντ, γεγονός που αιτιολογεί τους σαθρούς χαρακτήρες που εκδηλώνουν κατά την ενήλικη φάση της ζωής τους.

Ο Τομ εξελίσσεται σε έναν κυνικό αδίστακτο νεαρό και η Λουίζα σε μια γυναίκα που παίρνει την απόφαση του γάμου με έναν άνθρωπο για τον οποίο δεν τρέφει ίχνος συναισθήματος, αλλά υπακούει στην ψυχρή λογική που της υποδεικνύει ο πατέρας της. Από την άλλη πλευρά, ο σύζυγός της, Μπάουντερμπι αποτελεί έναν ακόμη ήρωα-σύμβολο, καθώς ενσαρκώνει τον άνθρωπο που κατορθώνει να μεταβεί από τη χαμηλή εργατική τάξη στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας, πατώντας επί πτωμάτων και υπηρετώντας ένα σύστημα απ-αξιών που άλλοτε τον είχε τυραννήσει, παίζοντας δηλαδή με τους όρους του παιχνιδιού τους οποίους κάποτε απεχθανόταν.  Η αδιατάρακτη ροή της ζωής των ηρώων και η εφησυχασμένη συνείδησή τους διαταράσσονται όταν οι άνθρωποι αυτοί θα βρεθούν αντιμέτωποι με δυο φράσεις από το στόμα του απλού Σλίρι, ενός ανθρώπου του τσίρκου: «Υπάρχει και αγάπη στον κόσμο, δεν είν’ όλα ατομικό συμφέρον...».

Τα Δύσκολα Χρόνια του Ντίκενς ίσως είναι το πιο επίκαιρο ανάγνωσμα της δικής μας εποχής αφού θα μπορούσε να αναφέρεται στα τωρινά δύσκολα χρόνια που περνάει ο σύγχρονος άνθρωπος από τα δεινά μιας νέου τύπου «οικονομικής επανάστασης».

Με γλώσσα στακάτη, βατή, αιχμηρή, ειρωνική και απίστευτα παραστατική, σε αυτό το βιβλίο ο Ντίκενς μιλάει έξω από τα δόντια για όλα. Για το ρόλο του εκπαιδευτικού συστήματος που στηρίζει το εκάστοτε ιεραρχικό σύστημα των κοινωνιών, για την εκποίηση των αισθημάτων στο όνομα των ατομικών συμφερόντων, για την αντιμετώπιση των ανθρώπων ως παρασίτων όταν περισσεύουν από τα ισοζύγια και τους προϋπολογισμούς.  Όσο οδυνηρό και αν είναι να παραδέχεται κανείς τέτοιες αλήθειες, συγκρίνοντας τις σύγχρονες εργασιακές συνθήκες που τείνουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα να εφαρμοστούν, με εκείνες που περιγράφει ο Ντίκενς στα πρώτα δύσκολα χρόνια της βιομηχανικής επανάστασης, δυο ολόκληρους αιώνες πριν από σήμερα, δυστυχώς θα διαπιστώσει ότι η ψαλίδα κλείνει και οι εικόνες τείνουν να ταυτιστούν. Παιδική εργασία, καταστρατήγηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, απάθεια, ταπεί-νωση, ανεργία, αδιαφορία για το περιβάλλον ασυναίσθητη ασυδοσία και άκρατος ατομικισμός, γιατί τα σχολεία μας έτσι μας έμαθαν να είμαστε, αφού αυτή η ύπνωση της συνείδησης εξασφαλίζει τους στόχους των ισχυρών...

Με αυτό το βιβλίο ο Ντίκενς αποδεικνύει για ποιο λόγο ανήκει στο πάνθεο των κλασικών δημιουργών: επειδή στα βιβλία του προβάλλει και υπερασπίζεται με σθένος εκείνες τις αξίες που οι άνθρωποι κάθε εποχής θέλουν και έχουν ανάγκη να θυμούνται.