http://www.diavasame.gr/page.aspx?itemID=PPG1385_1665
ΖΟΥΜΕ ΤΙΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΜΑΣ ΜΕΡΕΣ
25.01.2014
Εκδοτικός Οίκος ΠΑΤΑΚΗΣ
Συγγραφέας Θανάσης Χειμωνάς
Κατηγορία Ελληνική Λογοτεχνία
ISBN 978-960-16-4833-0
Σελίδες 121
Δεν είναι πολιτικό, ούτε κοινωνικό, ούτε ερωτικό μυθιστόρημα. Είναι ένα συνονθύλευμα θεματολογίας που καταλήγει στη δημιουργία ενός ευσύνοπτου μυθιστορήματος, που καταφέρνει σε μια περιορισμένη έκταση σελίδων να επιτύχει μια πολλαπλή θεματολογική διαστρωμάτωση. Φόντο, η Αθήνα του σήμερα. Η γκρίζα Αθήνα λόγω κρίσης, λόγω διαληλώσεων και τρομοκρατίας και λόγω απέραντης βαθιάς μοναξιάς.
Κυρίαρχο συναίσθημα, η ανθρώπινη ανασφάλεια που καταλήγει να είναι επισφάλεια πολιτική και κοινωνική, σε μια ατμόσφαιρα γεμάτη δακρυγόνα και διφορούμενους ανθρώπους, εξαπλώνοντας ετούτη την αβεβαιότητα ακόμη και στις φιλικές και ερωτικές ανθρώπινες σχέσεις. Αν δεν έδινε ο ίδιος ο συγγραφέας τον επιτυχή τίτλο του βιβλίου του, θα διάλεγα τον τίτλο «Τα προσωπεία της αλήθειας», γιατί ο Χειμωνάς σ’ αυτό το βιβλίο φιλοτεχνεί επιτυχώς προσωπεία για τον μυστηριώδη ήρωά του που ως το τέλος κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη για την αληθινή ταυτότητα του αλλόκοτου Παύλου.
Ο Παύλος, ο κυρίαρχος ήρωας τον οποίο ερωτεύεται η Κατερίνα, είναι η χίμαιρα του ανικανοποίητου έρωτα, ιδίως σε εποχές που οι ταχύτατες κοινωνικές εξελίξεις τον μετατρέπουν σε κινούμενη άμμο που καταπίνει ακόμη και τους πιο νηφάλιους ανθρώπους, καθώς στον έρωτα που έχει χάσει το νόημά του, έχοντας καταντήσει μια κούφια σαρκική επαφή, βρίσκει τη στοιχειώδη σταθερότητα που έχει χαθεί από την καθημερινότητά τους.
Η Κατερίνα, δίχως έρωτα και δίχως δουλειά, είναι ένα πλάσμα που αφήνεται έρμαιο στη ροή των εξελίξεων, φτερό στον άνεμο κυριολεκτικά, δίχως προορισμό, όνειρα, στόχους και οράματα ώσπου γνωρίζει τον Παύλο. Τον αλλόκοτο Παύλο που σ’ έναν κόσμο άδειο από έρωτα ψυχής, επιμένει να αρνείται τη σαρκική επαφή που του προσφέρεται εύκολα για ένα λόγο που η Κατερίνα αδυνατεί να εντοπίσει. Το περίβλημα του μυστηρίου που τυλίγει το αντικείμενο του πόθου της και ο παλιομοδίτικος τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει αυτός ο άνθρωπος τον έρωτα, ξυπνούν μέσα της ελπίδες προ πολλού νεκρωμένες και αυτό της προκαλεί έναν έντονο ερωτικό ενθουσιασμό που γρήγορα μετουσιώνεται σε απόλυτη αφοσίωση και σε εμμονική αγάπη.
Χάνονται και ξαναβρίσκονται, πλησιάζονται και απωθούνται, αγγίζονται δίχως να επιτρέπει ο Παύλος στην ερωτική έξαψη να φτάσει στην εκτόνωση κι έτσι οι δυο ήρωες αντικατοπτρίζουν την ακατάπαυστη αναζήτηση της αληθινής ψυχικής ταύτισης η οποία στις μέρες μας έχει χαθεί, καθώς το σεξ εξαφανίζει γρήγορα το κριτήριο της ανθρώπινης συναισθηματικής επαφής συσκοτίζοντας τα αληθινά συναισθήματα.
Με την άρνηση του σεξ οι δυο ερωτευμένοι πρωταγωνιστές κατορθώνουν να ανυψωθούν σε μια άλλη σφαίρα, ανώτερη από τη σαρκική και η πλατωνική θεώρηση της αγάπης τούς επιτρέπει να ανακαλύψουν μια ψυχική τελειότητα που τους διαφοροποιεί από τις μαζοποιημένες συμπεριφορές.
Έτσι, ανακαλύπτοντας μες στη σύγχρονη σαθρότητα των ιδεών το νόημα της αληθινής ανθρώπινης συντροφικότητας, αναμένουν και οι δύο την ολοκλήρωση του έρωτά τους σαν επιστέγασμα μιας ευτυχίας που την ποθούν πλέον αβίαστα και στωικά, δίχως να υποπτεύονται τα τερτίπια του πεπρωμένου, αναβάλλοντας για αύριο ό,τι μπορούσαν να γευτούν στο παρόν τους. Ο Παύλος ανυψώνεται και καθιάζεται στο νου της Κατερίνας με την άρνησή του, καθώς μετατρέπεται στο μυαλό της στον ανεπίτευκτο στόχο που εντείνει την ερωτική επιθυμία, προκαλώντας ανατροπή στο στερεότυπο της άρνησης από μέρους της γυναίκας στη ρομαντική λογοτεχνία.
Δύο είναι τα μεγάλα πλεονεκτήματα του βιβλίου. Το ένα, η εμβληματική πλέον γλωσσική λιτότητα και ακρίβεια του Θανάση Χειμωνά που αποτελεί ίδιον του λογοτεχνικού του ύφους. Προτάσεις κοφτές, απέριττες, ζυγισμένες, ακριβείς σαν ωρολογιακές βόμβες που ταράζουν εκρηκτικά τα λιμνάζοντα ύδατα του ανυποψίαστου αναγνώστη, αναγκάζοντάς τον να αφυπνιστεί και να ακολουθήσει τα χνάρια κάθε του λέξης ώστε να οδηγηθεί στα επιμύθια του λογοτεχνικού του σύμπαντος.
Το δεύτερο στοιχείο είναι ότι η σκόπιμα συγκεχυμένη εστίαση του Χειμωνά στα πρόσωπα και στις καταστάσεις αποτυπώνει τη θολή ατμόσφαιρα μιας εποχής όπου οι άνθρωποι έχουμε χάσει τον προσανατολισμό μας και ο προσωπικός και κοινωνικός ορίζοντας έχουν καταντήσει ιδιαίτερα ασαφείς, καθώς η κοινωνική ανασφάλεια αντανακλάται και στις συναισθηματικές αντιδράσεις και συμπεριφορές.
Η κασσανδρική για το μέλλον των δύο ηρώων φράση «ζούμε τις τελευταίες μας μέρες» που αποτέλεσε και τον τίτλο του βιβλίου, μέσα από την ατμόσφαιρα της ιστορίας όπως την έχει φιλοτεχνήσει ο Χειμωνάς, αποτυπώνει μια «δεύτερη ανάγνωση» της Αποκάλυψης των Γραφών ιδωμένης υπό την εκδοχή της κοινωνικοπολιτικής συντριβής αλλά και της ερωτικής ομηρίας σ’ ένα πεπρωμένο που είναι αδύνατο να αποφύγει κανείς.
Διαχρονικές αλήθειες, διασταυρωμένες με μια θλιβερή επικαιρότητα, δίνουν στο μυθιστόρημα τον παλμό ενός ρεαλισμού που παραδόξως μαγεύει μες στην ατμοσφαιρικότητα του μυστηρίου που έστησε ο συγγραφέας για να μιλήσει απλά και ταπεινά για την ανθρώπινη αγωνία της συντροφικότητας, που είναι συνυφασμένη με την ύπαρξη καθενός ακόμη και στις πιο επαχθείς οικονομικοκοινωνικές συνθήκες.
Το τελικό απόσταγμα αυτής της σύντομης αφήγησης, που διαβάζεται απνευστί καθώς έχει μια κινηματογραφικότητα και μια ταχύτατη εναλλαγή αφηγηματικών εικόνων, είναι ο κόσμος που καταρρέει παταγωδώς και η απονενοημένη προσπάθεια του ατόμου, και όχι των κοινωνιών πλέον, να βρουν ένα κράτημα. Έστω και χιμαιρικό...
Μειονέκτημα ωστόσο του βιβλίου μπορεί να θεωρηθεί από κάποιους η ελλιπής σύνδεση των κοινωνικών γεγονότων που περιγράφονται με την ιστορία των κεντρικών ηρώων. Μόνο χαλαρά συνδέεται ο Παύλος με την τρομοκρατία από την οποία απειλείται, ενώ το τέλος του διόλου δεν σχετίζεται με αυτήν αλλά είναι η άδοξη κατάληξη ενός ανώνυμου καθημερινού ανθρώπου. Αντίστοιχα, η Κατερίνα είναι μια προσωπικότητα μάλλον ανολοκλήρωτη που παθιάζεται με ό,τι δεν αποκωδικοποιεί, δημιουργώντας ερωτήματα στον αναγνώστη για κάποιες ανεξήγητες αντιδράσεις και αποφάσεις της. Το ταξίδι της στη Γαλλία, για παράδειγμα, με έναν πρώην εραστή της, αφήνει μια θολή εικόνα για τα ψυχοσυναισθηματικά της χαρακτηριστικά και ένα ερώτημα είναι αν η «ημιτελής» Κατερίνα είναι μέρος της λογοτεχνικής σκοπιμότητας του Χειμωνά ή παράλειψη στην αιτιολόγηση των μοχλών συμπεριφοράς της ηρωίδας.
Σημασία ωστόσο έχει το γεγονός ότι ο Χειμωνάς δεν προσφέρει εύκολες λύσεις ούτε απλά αφηγήματα στο κοινό του αλλά το καθιστά συμμέτοχο και –γιατί όχι;– συνένοχο στο δραματουργικό του έργο, καθώς αφήνει στον αναγνώστη του την απαιτούμενη ελευθερία να κατακτήσει και να κατευθύνει την ιστορία που του προσφέρει με τις δικές του αναλύσεις και ερμηνείες ανακαλύπτοντας μια δική του κάθαρση.
Κυρίαρχο συναίσθημα, η ανθρώπινη ανασφάλεια που καταλήγει να είναι επισφάλεια πολιτική και κοινωνική, σε μια ατμόσφαιρα γεμάτη δακρυγόνα και διφορούμενους ανθρώπους, εξαπλώνοντας ετούτη την αβεβαιότητα ακόμη και στις φιλικές και ερωτικές ανθρώπινες σχέσεις. Αν δεν έδινε ο ίδιος ο συγγραφέας τον επιτυχή τίτλο του βιβλίου του, θα διάλεγα τον τίτλο «Τα προσωπεία της αλήθειας», γιατί ο Χειμωνάς σ’ αυτό το βιβλίο φιλοτεχνεί επιτυχώς προσωπεία για τον μυστηριώδη ήρωά του που ως το τέλος κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη για την αληθινή ταυτότητα του αλλόκοτου Παύλου.
Ο Παύλος, ο κυρίαρχος ήρωας τον οποίο ερωτεύεται η Κατερίνα, είναι η χίμαιρα του ανικανοποίητου έρωτα, ιδίως σε εποχές που οι ταχύτατες κοινωνικές εξελίξεις τον μετατρέπουν σε κινούμενη άμμο που καταπίνει ακόμη και τους πιο νηφάλιους ανθρώπους, καθώς στον έρωτα που έχει χάσει το νόημά του, έχοντας καταντήσει μια κούφια σαρκική επαφή, βρίσκει τη στοιχειώδη σταθερότητα που έχει χαθεί από την καθημερινότητά τους.
Η Κατερίνα, δίχως έρωτα και δίχως δουλειά, είναι ένα πλάσμα που αφήνεται έρμαιο στη ροή των εξελίξεων, φτερό στον άνεμο κυριολεκτικά, δίχως προορισμό, όνειρα, στόχους και οράματα ώσπου γνωρίζει τον Παύλο. Τον αλλόκοτο Παύλο που σ’ έναν κόσμο άδειο από έρωτα ψυχής, επιμένει να αρνείται τη σαρκική επαφή που του προσφέρεται εύκολα για ένα λόγο που η Κατερίνα αδυνατεί να εντοπίσει. Το περίβλημα του μυστηρίου που τυλίγει το αντικείμενο του πόθου της και ο παλιομοδίτικος τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει αυτός ο άνθρωπος τον έρωτα, ξυπνούν μέσα της ελπίδες προ πολλού νεκρωμένες και αυτό της προκαλεί έναν έντονο ερωτικό ενθουσιασμό που γρήγορα μετουσιώνεται σε απόλυτη αφοσίωση και σε εμμονική αγάπη.
Χάνονται και ξαναβρίσκονται, πλησιάζονται και απωθούνται, αγγίζονται δίχως να επιτρέπει ο Παύλος στην ερωτική έξαψη να φτάσει στην εκτόνωση κι έτσι οι δυο ήρωες αντικατοπτρίζουν την ακατάπαυστη αναζήτηση της αληθινής ψυχικής ταύτισης η οποία στις μέρες μας έχει χαθεί, καθώς το σεξ εξαφανίζει γρήγορα το κριτήριο της ανθρώπινης συναισθηματικής επαφής συσκοτίζοντας τα αληθινά συναισθήματα.
Με την άρνηση του σεξ οι δυο ερωτευμένοι πρωταγωνιστές κατορθώνουν να ανυψωθούν σε μια άλλη σφαίρα, ανώτερη από τη σαρκική και η πλατωνική θεώρηση της αγάπης τούς επιτρέπει να ανακαλύψουν μια ψυχική τελειότητα που τους διαφοροποιεί από τις μαζοποιημένες συμπεριφορές.
Έτσι, ανακαλύπτοντας μες στη σύγχρονη σαθρότητα των ιδεών το νόημα της αληθινής ανθρώπινης συντροφικότητας, αναμένουν και οι δύο την ολοκλήρωση του έρωτά τους σαν επιστέγασμα μιας ευτυχίας που την ποθούν πλέον αβίαστα και στωικά, δίχως να υποπτεύονται τα τερτίπια του πεπρωμένου, αναβάλλοντας για αύριο ό,τι μπορούσαν να γευτούν στο παρόν τους. Ο Παύλος ανυψώνεται και καθιάζεται στο νου της Κατερίνας με την άρνησή του, καθώς μετατρέπεται στο μυαλό της στον ανεπίτευκτο στόχο που εντείνει την ερωτική επιθυμία, προκαλώντας ανατροπή στο στερεότυπο της άρνησης από μέρους της γυναίκας στη ρομαντική λογοτεχνία.
Δύο είναι τα μεγάλα πλεονεκτήματα του βιβλίου. Το ένα, η εμβληματική πλέον γλωσσική λιτότητα και ακρίβεια του Θανάση Χειμωνά που αποτελεί ίδιον του λογοτεχνικού του ύφους. Προτάσεις κοφτές, απέριττες, ζυγισμένες, ακριβείς σαν ωρολογιακές βόμβες που ταράζουν εκρηκτικά τα λιμνάζοντα ύδατα του ανυποψίαστου αναγνώστη, αναγκάζοντάς τον να αφυπνιστεί και να ακολουθήσει τα χνάρια κάθε του λέξης ώστε να οδηγηθεί στα επιμύθια του λογοτεχνικού του σύμπαντος.
Το δεύτερο στοιχείο είναι ότι η σκόπιμα συγκεχυμένη εστίαση του Χειμωνά στα πρόσωπα και στις καταστάσεις αποτυπώνει τη θολή ατμόσφαιρα μιας εποχής όπου οι άνθρωποι έχουμε χάσει τον προσανατολισμό μας και ο προσωπικός και κοινωνικός ορίζοντας έχουν καταντήσει ιδιαίτερα ασαφείς, καθώς η κοινωνική ανασφάλεια αντανακλάται και στις συναισθηματικές αντιδράσεις και συμπεριφορές.
Η κασσανδρική για το μέλλον των δύο ηρώων φράση «ζούμε τις τελευταίες μας μέρες» που αποτέλεσε και τον τίτλο του βιβλίου, μέσα από την ατμόσφαιρα της ιστορίας όπως την έχει φιλοτεχνήσει ο Χειμωνάς, αποτυπώνει μια «δεύτερη ανάγνωση» της Αποκάλυψης των Γραφών ιδωμένης υπό την εκδοχή της κοινωνικοπολιτικής συντριβής αλλά και της ερωτικής ομηρίας σ’ ένα πεπρωμένο που είναι αδύνατο να αποφύγει κανείς.
Διαχρονικές αλήθειες, διασταυρωμένες με μια θλιβερή επικαιρότητα, δίνουν στο μυθιστόρημα τον παλμό ενός ρεαλισμού που παραδόξως μαγεύει μες στην ατμοσφαιρικότητα του μυστηρίου που έστησε ο συγγραφέας για να μιλήσει απλά και ταπεινά για την ανθρώπινη αγωνία της συντροφικότητας, που είναι συνυφασμένη με την ύπαρξη καθενός ακόμη και στις πιο επαχθείς οικονομικοκοινωνικές συνθήκες.
Το τελικό απόσταγμα αυτής της σύντομης αφήγησης, που διαβάζεται απνευστί καθώς έχει μια κινηματογραφικότητα και μια ταχύτατη εναλλαγή αφηγηματικών εικόνων, είναι ο κόσμος που καταρρέει παταγωδώς και η απονενοημένη προσπάθεια του ατόμου, και όχι των κοινωνιών πλέον, να βρουν ένα κράτημα. Έστω και χιμαιρικό...
Μειονέκτημα ωστόσο του βιβλίου μπορεί να θεωρηθεί από κάποιους η ελλιπής σύνδεση των κοινωνικών γεγονότων που περιγράφονται με την ιστορία των κεντρικών ηρώων. Μόνο χαλαρά συνδέεται ο Παύλος με την τρομοκρατία από την οποία απειλείται, ενώ το τέλος του διόλου δεν σχετίζεται με αυτήν αλλά είναι η άδοξη κατάληξη ενός ανώνυμου καθημερινού ανθρώπου. Αντίστοιχα, η Κατερίνα είναι μια προσωπικότητα μάλλον ανολοκλήρωτη που παθιάζεται με ό,τι δεν αποκωδικοποιεί, δημιουργώντας ερωτήματα στον αναγνώστη για κάποιες ανεξήγητες αντιδράσεις και αποφάσεις της. Το ταξίδι της στη Γαλλία, για παράδειγμα, με έναν πρώην εραστή της, αφήνει μια θολή εικόνα για τα ψυχοσυναισθηματικά της χαρακτηριστικά και ένα ερώτημα είναι αν η «ημιτελής» Κατερίνα είναι μέρος της λογοτεχνικής σκοπιμότητας του Χειμωνά ή παράλειψη στην αιτιολόγηση των μοχλών συμπεριφοράς της ηρωίδας.
Σημασία ωστόσο έχει το γεγονός ότι ο Χειμωνάς δεν προσφέρει εύκολες λύσεις ούτε απλά αφηγήματα στο κοινό του αλλά το καθιστά συμμέτοχο και –γιατί όχι;– συνένοχο στο δραματουργικό του έργο, καθώς αφήνει στον αναγνώστη του την απαιτούμενη ελευθερία να κατακτήσει και να κατευθύνει την ιστορία που του προσφέρει με τις δικές του αναλύσεις και ερμηνείες ανακαλύπτοντας μια δική του κάθαρση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου