Δεν είναι διόλου τυχαίο το
γεγονός ότι ο Σαμαράκης σ’ αυτό το άρτιο λογοτεχνικό
αρχιτεκτόνημα επιλέγει να
διαμορφώσει την ατμόσφαιρα του έργου του χρησιμοποιώντας
μια εμβληματική,
συγκεντρωτική ορολογία, αποφεύγοντας τη χρήση όρων που θα περιόριζαν
τις
αναφορές του μέσα σε στενά εθνικά όρια.
Η πάλη που πραγματεύεται συμβαίνει ανάμεσα στο
Καθεστώς, το οποιοδήποτε ολοκληρωτικό
καθεστώς, οπουδήποτε στον κόσμο και σε
οποιαδήποτε εποχή, η διοικητική μηχανή που
οργανώνει και κατευθύνει τις
καθεστωτικές δράσεις αποκαλείται «Ειδική Υπηρεσία»,
ενώ οι πρωταγωνιστές
καθιερώνονται στο βιβλίο με τις ονομασίες των ιδιοτήτων τους:
ο προϊστάμενος, ο
ανακριτής, ο μάνατζερ: εν ολίγοις: ο οργανωτής, ο εκτελεστής,
ο διεκπεραιωτής,
σηματοδοτώντας τις τρεις τάξεις κάθε κοινωνίας οργανωμένης με βάση
μια
ολοκληρωτική ιδεολογία.
Ίσως λόγω διορατικότητας, ίσως
πάλι λόγω μιας εσωτερικής ανησυχίας, ο Σαμαράκης
στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα ,
κουβαλώντας το βίωμα ήδη δύο ολοκληρωτικών καθεστώτων
που διαμόρφωσαν τον
πολιτικό ορίζοντα της Ελλάδας λίγο πριν την Κατοχή με τη Δικτατορία
του Μεταξά,
και κατά τη διάρκειά της, υπό τη βαριά σκιά του ναζισμού, ο Σαμαράκης,
έχοντας
σαφώς υποβληθεί στην ιδεολογική-λογοτεχνική ζύμωση των επιρροών του Κάφκα
και
του Όργουελ και διανθίζοντας την τεχνική του με κινηματογραφικά τρικ του
Χίτσκοκ,
δημιουργεί όχι μόνο θεματικά αλλά και δομικά και γλωσσικά ένα έργο
προορισμένο
για να αφήσει παγκοσμίως και διαχρονικά ανεξίτηλο αποτύπωμα.
Η αναφορά του σε μια
παρακαθεστωτική οργάνωση σηματοδοτεί από νωρίς αυτό που επρόκειτο
να
επακολουθήσει στην πρωτολειακή κοινωνική και πολιτική φόρμα της παγκοσμιοποίησης
στην οποία ο άνθρωπος πασχίζει να επιβιώσει ηθικά και υπαρξιακά ως οντότητα,
πηγαίνοντας
κόντρα στον φορμαλισμό, στην κακοποιημένη έννοια της ελευθερίας,
στην ψυχρή και
αδίστακτη λογική μιας διχοτόμησης των ανθρώπων σε καθεστωτικούς
και μη.
«Για να είσαι εχθρός του καθεστώτος δεν
χρειάζεται να έχεις πράξει κάτι αντίθετο προς το
Καθεστώς. Φτάνει να μην είσαι
με το καθεστώς, να μην έχεις να εμφανίσεις δράση υπέρ του
καθεστώτος. «Ο μη ών
μετ’ εμού, κατ’ εμού εστί». Κι αυτό δεν το είπε ο Χίτλερ αλλά ο
Χριστός»,
συμπυκνώσει στέρεα τη φιλοσοφική του θέση ο συγγραφέας σε αυτές τις λίγες
αράδες. Και σε άλλο σημείο θα πει
ότι η φράση «δεν είμαι ένοχος» δεν
σημαίνει ότι είμαι
αθώος», αποδυναμώνοντας τη φράση πολλών που
επικαλούμενοι την πολιτική τους αδράνεια
ισχυρίζονται πως είναι απλώς «φιλήσυχοι πολίτες».
Οι ήρωες του Σαμαράκη παρότι
μοιάζουν, διόλου δεν είναι απλώς «φιλήσυχοι πολίτες».
Οι ήρωές του λαμβάνουν
μέρος στον πόλεμο εξουσιαστών και αντιεξουσιαστών
χρησιμοποιώντας καθένας τα
δικά του πάγια όπλα σε αυτή την αναμέτρηση.
Το «σχέδιο» του Καθεστώτος για τη
χειραγώγηση και εν τέλει την εξουδετέρωση
των αντιστάσεων των πολιτών –
φιλήσυχων και μη – είναι η αδρανοποίηση της σκέψης
και η ενεργοποίηση εκείνων
των ενοχικών συναισθημάτων που οδηγούν τον πολίτη στην
παραίτηση και στην
απογύμνωσή του από το καμουφλάζ της προσωπικής του ιδεολογίας
και της
υποκρισίας.
Το εύρημα του Σαμαράκη που
αναδεικνύεται μέσα στο βιβλίο στο ευφυές σχέδιο του
Καθεστώτος για να «σπάσει»
τις αντιστάσεις του ανθρώπου του «καφέ σπορ», δεν είναι
παρά η χρήση του
Συναισθήματος που χαρακτηρίζει την ανθρώπινη οντότητα με τρόπο
ψυχρά
ορθολογιστικό και δόλιο. Η αναμέτρηση καθεστώτος και αντίστασης προς αυτή
στην
πορεία του μυθιστορήματος εξελίσσεται σε σύγκρουση της μηχανής του
ολοκληρωτισμού που επιδιώκει την αλλοτρίωση του ανθρώπου, με την ίδια την
ανθρωπιά του, με αυτό το κράμα δηλαδή σκεπτικισμού και συναισθήματος που
τον
βοηθά να διατηρήσει την προσωπική του ιδιαιτερότητα και ελευθερία.
Οι διακυμάνσεις των συναισθημάτων
στις οποίες υπόκεινται και ο καθεστωτικός και
ο αντικαθεστωτικός ήρωας του
βιβλίου, αποδεικνύουν αυτό που περίτρανα ο Σαμαράκης
θέλει να υπογραμμίσει: πως
τα ολοκληρωτικά καθεστώτα δεν είναι παρά ανθρώπινες,
ελαττωματικές κατασκευές
όσο τέλειες προδιαγραφές και αν φαίνονται να έχουν,
ενώ ο άνθρωπος, ως θείο
κατασκεύασμα, διαθέτει εκείνες τις συναισθηματικές
άμυνες που εξασφαλίζουν
προστασία και διάρκεια σε αυτές τις ανούσιες απόπειρες
αποκτήνωσής του.
Πιο επίκαιρο από ποτέ, το Λάθος
σήμερα, κατά τη μοιραία στιγμή που οι δυο
άνθρωποι των αντίθετων ιδεολογικών
στρατοπέδων κοιτιούνται κατάματα και
συνειδητοποιούν ότι δεν είναι εχθροί αλλά
φίλοι επειδή βγήκαν μια βόλτα μαζί
και μοιράστηκαν απλά, καθημερινά πράγματα,
αποτελεί την επιτομή της μεγαλύτερης
ανθρώπινης αξίας, υμνώντας τη
συντροφικότητα που είναι η ουσία της ανθρωπιάς και
λειτουργεί ως απεγνωσμένη
λογοτεχνική κραυγή που επιδιώκει να αφυπνίσει παγκοσμίως
τον άνθρωπο από τον
λήθαργο που προκαλεί η νέα μετάλλαξη του ολοκληρωτισμού με το
όνομα
«Παγκοσμιοποίηση».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου