Τετάρτη 22 Δεκεμβρίου 2010

Ο ΕΠΙΣΚΕΠΤΗΣ ΤΟΥ ΟΝΕΙΡΟΥ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΤΣΑΜΑΔΟΥ

O επισκέπτης του ονείρου της Ελένης Τσαμαδού

Οι θεοί πέθαναν στη Ρώμη, Η εταίρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Ο χορός των μυστικών, Της Ζωής και της Αγάπης είναι έως τώρα τα έργα της Ελένης Τσαμαδού, έργα που δεν θα πω απλώς ότι μου αρέσουν αλλά ότι τα σέβομαι και τα εκτιμώ βαθύτατα για τέσσερις βασικούς λόγους:
Διαθέτουν συγγραφική οξυδέρκεια, ποικιλία εκφραστικών, δομικών και υφολογικών τεχνικών, ιδεολογικές, ιστορικές, φιλοσοφικές και κοινωνικές προεκτάσεις, είναι δηλαδή έργα πολυεπίπεδα και ίσως το πιο σημαντικό από όλα είναι έργα ερωτεύσιμα. Είναι μυθιστορήματα που όταν αγγίξεις την καρδιά της ιστορίας τους, δύσκολα τα αποχωρίζεσαι από τα χέρια σου.
Είχα την τιμή και την χαρά να γνωρίσω την κυρία Τσαμαδού όταν έγραψα το Κλειδωμένο Συρτάρι και ανταλλάξαμε απόψεις για τη γραφή. Από τότε ένιωσα μαζί της αδελφή ψυχή με όλη τη σημασία της λέξης επειδή και για τις δυο μας η ιστορία που διηγούμαστε σε κάθε βιβλίο, είναι το ρούχο για να ντύσουμε τις ιδέες. Η κ. Τσαμαδού νιώθω ότι στα βιβλία της δεν είναι απλώς μια παραμυθού. Είναι μια υφάντρα γλωσσικού ενδύματος για ένα μήνυμα που θέλει να κοινωνήσει κάθε φορά στον αναγνώστη, ένα γλωσσικό ένδυμα που θα το κάνει σαγηνευτικό και ερωτεύσιμο.
Μεγάλη κουβέντα αυτή για το πότε ένα έργο γίνεται ερωτεύσιμο και πότε αδιάφορο ή χλιαρό και εν προκειμένω όταν μιλάμε για την Ελένη Τσαμαδού είναι οπωσδήποτε άκαιρη.
Γιατί κάθε φορά η Ελένη μας προσφέρει μια πρωτότυπη αναγνωστική εμπειρία και αυτό αποδεικνύει την τόλμη που ως συγγραφέας διαθέτει να αναμετριέται συνεχώς και με νέους, όλο και δυσκολότερους συγγραφικούς στόχους. Γιατί ο αληθινός συγγραφέας δεν φτιάχνει κόπιες μιας επιτυχίας του, ούτε επαναλαμβάνει τον εαυτό του. Μεταμορφώνεται ασταμάτητα, παίζει, ρισκάρει, είναι τυχοδιώκτης κι έτοιμος πάντα, σε κάθε συγγραφική περιπέτεια, να καρατομηθεί από τον αναγνώστη, αλλά βρίσκει το κουράγιο να σηκωθεί και να παλέψει ξανά.
Με αυτά τα δεδομένα και με απαιτήσεις εξαιρετικά υψηλές από τη συγγραφέα αυτού του διαμετρήματος, πήρα στα χέρια μου τον Επισκέπτη του Ονείρου και βρέθηκα για άλλη μια φορά ενώπιον μιας ολοκαίνουργης και φρέσκιας Ελένης Τσαμαδού

. Ολοκαίνουργης από άποψη θεματολογίας αλλά και από άποψη τεχνικής.
Το εύρημα ενός επισκέπτη γίνεται αιτία να ξετυλιχτεί το κουβάρι των κρυφών σκέψεων εννέα γυναικών που η καθεμιά έχει την προσωπική της ιστορία και την προσωπική της πληγή εκείνα τα δύσβατα χρόνια του μεσοπολέμου (1935-1939). Το βιβλίο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ηθογραφικό με μια λεπτοδουλεμένη υφολογική προσέγγιση, μια προσέγγιση που φτάνει στο σημείο να ακτινογραφεί την ψυχοσύνθεση όλων των ηρώων μηδενός εξαιρουμένου, αναλύοντας και αποκαλύπτοντας ως και τις πιο μύχιες σκέψεις τους.
Όσο διάβαζα το βιβλίο όλο και περισσότερο ενισχυόταν η εντύπωση ότι η δράση και η ηθογραφική προσέγγιση κινιόταν σε δυο επίπεδα: Στο ένα υπήρχε η εικόνα των ηρώων μέσα από τά μάτια του κοινωνικού περίγυρου και στο δεύτερο υπήρχε η κατάθεση των ίδιων των ηρώων, όπως οι ίδιοι προβάλλουν έμμεσα τα ψυχικά τους χαρακτηριστικά από τις πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις τους.
Το εύρημα των μονολόγων θα έλεγα ότι στον επισκέπτη του ονείρου αποτελεί την μεγαλύτερη τεχνική πρωτοτυπία της Ελένης Τσαμαδού. Οι ηρωίδες της, εννιά ζωή να έχουν, η Μαριάνθη, η ψυχρή σύζυγος του σταφιδέμπορού, που κατά βάθος βιώνει το προσωπικό ερωτικό της δράμα, η Ευτέρπη, η αρχόντισσα πεθερά, η οποία κινείται σε μια περίεργη συναισθηματική γκάμα ανάμεσα στον ψυχρό υπολογισμό και στα αποθέματα πλέριας τρυφερότητας, η προσφυγοπούλα από η Σμύρνη Μαρίτσα που έρχεται να δουλέψει ως υπηρέτρια στο σπίτι του σταφιδέμπορου, και μας ξαφνιάζει ευχάριστα με τα ατόφια σμυρνέικά της, τρεις κόρες της καλής κοινωνίας, μια γειτόνισσα που αρέσκεται στην ... κοινωνική κριτική και στην κλειδαρότρυπα, η γεροντόρη γραμματεύς δεσποινίς Καλλιρόη, κλασικά ερωτευμένη με το αφεντικό της και η Αννούλα, το φτωχό ωραίο κορίτσι που βρίσκεται αντιμέτωπη με τα κλασικά διλήμματα που αντιμετώπιζε τότε κάθε γυναίκα με αυτές τις προδιαγραφές, ειναι τόσο ανάγλυφα δοσμένες που θαρρείς ότι τις έχεις όλες δίπλα σου και οι εξαίρετοι μονόλογοί τους απευθύνονται προσωπικά σε σένα και όχι στον αστυνόμο που παίρνει τις καταθέσεις τους για ένα έγκλημα.
Η αμεσότητα των μονολόγων και η δεινότητα της Ελένης Τσαμαδού να μετενσαρκώνει τόσα πρόσωπα και μάλιστα ταυτόχρονα, αποδίδοντας στην παραμικρή τους λεπτομέρεια τα ψυχικά χαρακτηριστικά και τις συναισθηματικές καταστάσεις των ηρωίδων της, πώς αλλιώς μπορεί να ερμηνευτεί αν όχι από το έμφυτο ταλέντο της συγγραφέας και μία κλίση της που ξεδιπλώθηκε στο συγκεκριμένο βιβλίο προς τη θεατρική γραφή. Το να καταφέρνει κάποιος απ’ τη μια στιγμή στην άλλη να αλλάζει πρόσωπα, ιδιώματα, τρόπο σκέψης και ομιλίας είναι αναμφίβολα άθλος και η Ελένη Τσαμαδού τον πέτυχε.
Οι μονόλογοι χαρακτηρίζονται από φυσικότητα. Μια φυσικότητα καλοδουλεμένη και ενισχυμένη από το στοιχείο του ρεαλισμού. Σκληρή δουλειά απαιτεί κάτι τέτοιο. Κι αν η Έλεν δεν είχε την υπομονή να βάλει ως και τη Σμυρνιά της να μιλήσει ατόφια σμυρνέικα ίσως και το μυθιστόρημά της να μην έβγαινε τόσο λογοτεχνικά αυθεντικό.
Όπως επίσης, πέτυχε μέσα από τη λιτότητα του λόγου και την απλότητα της δομής του έργου της, - το τονίζω απλότητα και όχι απλοΪκότητα γιατί αυτή η λέξη δεν συνάδει με έργο της Ελένης Τσαμαδού – πετυχαίνει όχι μόνο να παρουσιάσει γυμνή την ψυχή κάθε ήρωα στον αναγνώστη, αλλά να ξεγυμνώσει μια ολόκληρη εποχή, την belle époque με τα απογευματινά τέια, τους καλούς τρόπους, τα χειροφιλήματα και τους περιπάτους βάσει πρωτοκόλλου, και να φωτίσει την κοινωνική υποκρισία, την κοινωνική εκμετάλλευση του αδυνάτου για άλλη μια φορά και την αληθινή θέση της γυναίκας του μεσοπολέμου, την αληθινή διάσταση μιας δήθεν ευτυχίας, που στηριζόταν στο φαίνεσθαι και όχι στο είναι.
Διαβάζοντας το βιβλίο, εκείνο που κατεξοχήν αισθάνθηκα είναι ότι η Ελένη Τσαμαδού μέσα από τις ηρωίδες της αναζητούσε όχι απλώς το χτίσιμο μιας ιστορίας για να περάσει ευχάριστα η δική της ώρα και η ώρα των αναγνωστών της, αλλά έψαχνε αλήθειες, κρυμμένες κάτω από ψέματα, αλήθειες πληγωμένες από τα κρυφά δάκρυα που ίσως μόνο τα μαξιλάρια τις νύχτες θα μπορούσαν να επιβεβαιώσουν.
Αν το θέατρο είναι η τέχνη των αισθήσεων και των παραισθήσεων, ο επισκέπτης του ονείρου είναι η τραγωδία μιας ολόκληρης εποχής και η παρωδία μιας κοινωνικής ευταξίας που μόνο ψυχικά ερείπια μπορούσε να παράξει με την υποκρισία που την χαρακτήρισε.

Όπως θα παρατηρήσατε δεν ασχολήθηκα παρά ακροθιγώς με την υπόθεση του βιβλίου. Την ιστορία θα την ανακαλύψετε εσείς. Εκείνο που οι συγγραφείς παιδευόμαστε να προσφέρουμε στον αναγνώστη σε κάθε παρουσίαση των βιβλίων μας είναι έναν κώδικα για να ανακαλύψετε κάθε φορά τα κρυμμένα τους μυστικά. Να ανεβείτε από το πρώτο επίπεδο της ιστορίας, στο δεύτερο, στο τρίτο, στο πολλαπλό, σ’ εκείνο εντέλει που οδηγεί απευθείας στην καρδιά και στο νου του δημιουργού γιατί τότε έχει επιτευχθεί ο λόγος που όλοι εμείς οι εραστές της γραφής, μπαίνουμε κάθε φορά στην ψυχοφθόρα και κοπιαστική διαδικασία της δημιουργίας.

Αν έστω και λίγο βοήθησα να επικοινωνήσετε με τον επισκέπτη του ονείρου και να τον δείτε με τα μάτια της δημιουργού του, τότε θα είμαι ευτυχής γιατί είμαι σίγουρη ότι θα το αγαπήσετε όσο κι εκείνη.

3 σχόλια:

para-kelsoscooks είπε...

Αγαπητή Πασχαλία,
έχω διαβάσει όλα τα βιβλία που έχεις εκδόσει έως τώρα και μου αρέσει ο τρόπος της σκέψης σου και ο τρόπος γραφής σου.Στην μπλογκογειτονιά είμαι νέα. Έως τώρα τα σχόλια για τα βιβλία σου τα έστελνα μέσω Ψυχογιού.Τώρα θα μπορώ να επικοινωνώ και μαζί σου.
''Τον επισκέπτη του ονείρου'' μόλις τον τελείωσα και μου άρεσε.Ο τρόπος διήγησης,τα πρόσωπα και οι χαρακτήρες τους,η πλοκή και το αστυνομικό στοιχείο...Άλλωστε δεν περίμενα κάτι λιγότερο από την κυρία Τσαμαδού, της οποίας έχω διαβάσει όλα τα βιβλία επίσης.
Τώρα αρχίζω την ''Γυναίκα του Φάρου''.

Eleni Tsamadou είπε...

Τώρα βέβαια, τι να πω εγώ; Να σε ευχαριστήσω για άλλη μια φορά για τα όσα ωραία γράφεις για μένα και τα παιδιά μου; Το μόνο που μένει να αποκαλύψω στους αναγνώστες μας είναι πόσο ωραία περάσαμε αυτές τις τέσσερις μέρες στην Κρήτη, πόσο κοντά ήρθαμε όχι μόνο με τα βιβλία μας. Σε ευχαριστώ Πασχαλία μου, να είσαι καλά και να περάσεις υπέροχες γιορτές, με υγεία, χαρά και έμπνευση. Για το τελευταίο δεν πολυχρειάζεται η ευχή μου, δόξα τω Θεώ, υπάρχει αστείρευτη πηγή..

Unknown είπε...

καλησπέρα,

μόλις τελείωσα την Γυναίκα του Φάρου.....σ ' ευχαριστώ πολύ γι' αυτό το υπέροχο ταξίδι της ψυχής κ της καρδιάς!Σ' ευχαριστώ γι' αυτά που "έζησα" κ ένοιωσα μέσα από το ξεχωριστό κ ιδιαίτερο τρόπο γραφής σου....ταξίδεψα στις φουρτουνιασμένες θάλασσες, περπάτησα στα βράχια κ στις σπηλιές, είδα τις σκιές της ζωής μου κ αιστάνθηκα για άλλη μια φορά τον πόνο κ την λύτρωση της αγάπης....
Να είσαι καλά!!!!