H ώρα της κρίσης!

Η ώρα της κρίσης!
Δέκα χρόνια στο χώρο των εκδόσεων και ακόμη να συνηθίσω! Κάθε φορά που ένα βιβλίο μου είναι υπό έκδοση έχω την ίδια εφιαλτική αίσθηση: Βρίσκομαι λέει στο χείλος ενός γκρεμού (άκρη άκρη όμως) και περιμένω με τα μάτια κλειστά να έρθει κάποιος που δεν γνωρίζω εκ προοιμίου το σκοπό του, δαίμονας ή άγγελος. Κι αυτός ο κάποιος ή που θα έρθει και θα μ’ αρπάξει απ’ τα μαλλιά όπως πιάνουν τον πνιγμένο για να με τραβήξει μακριά απ’ το γκρεμό ή που θα με σπρώξει και θα με κατασπαράξει το χάος. Κι όμως στέκομαι στην άκρη αυτού του γκρεμού και περιμένω... Ίσως και να αδημονώ... Κάποιοι φίλοι μου λένε ότι αυτό λέγεται τόλμη, κάποιοι άλλοι μαζοχισμός. Και κάποιοι τρίτοι το ονομάζουν απλώς τυχοδιωκτισμό. Εγώ ωστόσο το βλέπω αλλιώς: Είναι μια αίσθηση αλλόκοτη ύστερα από την παραζάλη της δημιουργίας.

Έπειτα από τη ζύμωση εικόνων, ιδεών, αισθημάτων, ύστερα από την ανασκαφή της ψυχής να αντλήσω ό,τι απόθεμα λέξης και έμπνευσης μπορεί να εντοπίσω που θα συμβάλλει να κάνω ένα όνειρο πραγματικότητα, (γιατί για μένα αυτό είναι κάθε βιβλίο, ένα όνειρο που παιδεύεται να γίνει πραγματικότητα, ένα σκίτσο της ψυχής που παλεύω να το κάνω σκίτσο με λέξεις στο χαρτί, και αυτή είναι η δυσκολία), κι αυτό σημαίνει οδύνη, ξενύχτι, φαγωμένα νύχια, μαύροι κύκλοι κάτω απ’ τα μάτια, σφιγμένο στομάχι, θυμός, σκισμένες σελίδες στο ήδη γεμάτο καλάθι των αχρήστων, σφαγμένες ώρες στο βωμό της εσωτερικής αναζήτησης ενός καταζητούμενου ονείρου. Κι έτσι, φτάνει η στιγμή της κρίσης, σαν ένα είδος Αποκάλυψης, ο γκρεμός όπου πρέπει να ισορροπήσω, να ξεχάσω την υψοφοβία μου, να προετοιμαστώ για την ήττα, για την αποτυχία, για τον Καιάδα ή τα Ιλίσια πεδία της κριτικής. Κάθε φορά τα ίδια κι ακόμη να συνηθίσω! Αλλά χαλάλι!

Μόλις τελειώνω ένα βιβλίο, έχω την αίσθηση ότι η ψυχή μου έχει ξεφορτωθεί ένα καρότσι πέτρες! Μη γελάτε! Έτσι ακριβώς νιώθω! Σαν να έχω πετροβολήσει μ’ αυτές έναν έναν τους προσωπικούς μου δαίμονες, εκείνους που μου έβαζαν τρικλοποδιές όσο καιρό παιδευόμουν να το γράψω. Εκείνους που με ανάγκαζαν για να με κάνουν χάζι, τη μέρα να γράφω και τη νύχτα να σβήνω σαν άλλη Πηνελόπη που ύφαινε τη μέρα και ξήλωνε τη νύχτα το σάβανο του Λαέρτη. Κι εγώ υπάκουγα. Ξανά και ξανά. Μου έβαζαν δύσκολα, μου άπλωναν μες στη σκέψη μου ένα κοφίνι λέξεις για να διαλέξω την κατάλληλη, θόλωναν το μυαλό μου όταν σκάρωνα την πλοκή, μ’ έκαναν ώρες ώρες να βαριέμαι τους ίδιους μου τους ήρωες και άλλοτε για καιρό να τους προδίδω με στερεμένη έμπνευση. Αλλά εγώ εκεί... Με παρωπίδες για όλη την άλλη μου ζωή, κοιτούσα το σκοπό μου... Να τελειώσω το βιβλίο και μέσω αυτού να νιώσω έστω για μια στιγμή πλήρης κι εγώ.

Κι έρχεται η ώρα να τελειώσει το βιβλίο.... Να γεννηθεί. Να ακουμπήσει τη σκέψη στο χαρτί κι αυτό να γίνει η απαλή φασκιά του. Κι έρχεται η ώρα να το πάρουν μια στοργική αγκαλιά οι αναγνώστες. Ή να μου το πετάξουν στον Καιάδα, ως χολό, ανάπηρο, μισερό... Έρχεται η ώρα της κρίσης, του φόβου, της αγάπης που θα πάρει ή δεν θα καταφέρει να κερδίσει...

Έκανα ένα σερφάρισμα προ ημερών στις κριτικές των βιβλίων που αναρτώνται στα greekbooks. Διαπίστωσα ότι δεν υπάρχει συγγραφέας που δεν έχει δεχτεί αρνητική κριτική. Ακόμη κι εκείνοι που θεωρώ ότι είναι κορυφαίοι. Όμως ξανάγραψαν, έζησαν, τόλμησαν, δημιούργησαν και μετά από αυτή γιατί δεν γράφουν για τους άλλους, αλλά για να ξεφορτωθούν αυτό το καρότσι με τις πέτρες που υπάρχει στην ψυχή κάθε δημιουργού, ή τουλάχιστον του αυθεντικού δημιουργού, κι αυτόν ευτυχώς οι αναγνώστες ξέρουν να τον αναγνωρίζουν. Κι αν αυτές οι πέτρες τύχει να φύγουν και να χαθούν στο άπειρο ή αν τους πετροβολήσουν οι αναγνώστες μ’ αυτές τις ίδιες πέτρες και τσαλακώσουν την ψυχή τους, οι πραγματικά άξιοι βρίσκουν τον τρόπο να κρύψουν το τραύμα στην άμμο και να το ξεχάσουν βυθιζόμενοι ξανά στην περισυλλογή που επιβάλλει το μυστήριο της γραφής. Ή ακόμη καλύτερα, πετυχαίνουν να κάνουν «το τραύμα προσευχή και δίδαγμα» και να προχωρήσουν.

Γιατί η γραφή είναι ένα αγνό, αρχαίο μυστήριο. Οι άνθρωποι των σπηλαίων πίστευαν πως ό,τι ζωγράφιζαν στα τοιχώματα των σπηλαίων αποκτούσε μια δύναμη μαγική και μπορούσε να γίνει απτή πραγματικότητα στην καθημερινότητά τους. Και οι μύστες της γραφής είναι κοσμοκαλόγεροι την ώρα που την υπηρετούν και αφοσιωμένοι όχι στο στόχο αλλά στην ανάγκη να χαρίσουν στον εαυτό τους την ίαση που επιτυγχάνεται μόνο όταν χαρίζουν στους άλλους κομμάτι κομμάτι την ψυχή τους, σαν τον Χριστό. Όπως εκείνος υπέμεινε τα πάντα στο όνομα της αγάπης του για τον άνθρωπο, έτσι και ο συγγραφέας πρέπει να βγαίνει πάνω απ’ τη στιγμή και ν’ ατενίζει το χρόνο πέρα απ’ τα όρια των ματιών στο όνομα της αγάπης του για την τέχνη.
Εν ολίγοις, αν θέλει κάποιος να σηκώσει το σταυρό της γραφής πρέπει πρώτα να μάθει το λόγο για τον οποίο θα το κάνει. Δεν ανεβαίνεις το Γολγοθά της γραφής για χάρη γούστου. Ο λόγος πρέπει να είναι σοβαρός. Όχι η δόξα, όχι η αναγνωρισιμότητα, όχι η ματαιοδοξία, όχι η υλική ανάγκη. Αν θέλει να λέγεται κάποιος συγγραφέας πρέπει να μάθει να υποφέρει στωικά και βουβά και να περιμένει το χρόνο να κρίνει... Αν θέλει να λέγεται συγγραφέας, πρέπει να μάθει ότι θα κρίνεται ανά πάσα στιγμή χωρίς ο ίδιος να κρίνει... Και η κρίση αυτή μπορεί άλλοτε να τον διδάσκει και άλλοτε να τον πνίγει γιατί μπορεί να είναι και άδικη... Όπως οι μοναχοί υπομένουν και τις πιο δύσκολες δοκιμασίες... Έτσι και οι συγγραφείς αντέχουν και τις πιο δύσκολες αποδοκιμασίες...

Την ώρα της κρίσης κρίνοντες γίνονται πολλοί. Άλλοι έμπειροι και γνώστες της γραφής και της βασάνου που τη χαρακτηρίζει και άλλοι αδαείς, που απορρίπτουν ό,τι αδυνατούν να καταλάβουν. Άλλοι καλοπροαίρετοι και άλλοι όχι. Όμως ο συγγραφέας απ’ τη στιγμή που εκτίθεται, θα μάθει να ακούει τους πάντες ταπεινά κι έπειτα θα φιλτράρει όσα ακούει. Θα μάθει να έχει την ενόραση που επιβάλλεται για να ξεχωρίζει την κριτική που έχει σκοπό να τον βοηθήσει να προχωρήσει στο άδυτο της λογοτεχνίας με βήμα πιο σταθερό αλλά και την κριτική που aπoδοκιμάζει, μόνο και μόνο επειδή δεν αντέχει το άπλετο φως ενός έργου, επειδή ασκείται από ημίτυφλους τυφλοπόντικες που αδυνατούν - και συνάμα δεν θέλουν - να δουν πέρα απ' τη μύτη τους. Και προπαντός θα μάθει ότι τίποτε δεν πρέπει να τον βγάλει απ’ το στόχο του, ν’ αδειάζει την ψυχή του από το βάρος που τον οδηγεί να γίνει μύστης της γραφής. Κι αν κάποιοι τον σπρώξουν στον γκρεμό και πέσει, αυτός που έχει αληθινό ταλέντο και ξέρει τι σημαίνει να είναι κάποιος μύστης της γραφής, θα σκαρφαλώσει πάλι και αργά ή γρήγορα θα αποδείξει με τη δουλειά του ότι αδικήθηκε.

Ο συγγραφέας οφείλει να αντέχει το τσαλάκωμα της αμφισβήτησης. Ωστόσο, κατανοεί συνήθως τα λάθη του ομοτέχνου του και είναι πιο επιεικής από έναν άλλο κριτικό που δεν έχει βιώσει την αγωνία της γραφής, επειδή ο ίδιος έχει περπατήσει τον ίδιο ακανθόσπαρτο δρόμο... Η κολακεία δεν τον ωφελεί γι' αυτό όταν του προσφέρεται, έχει το αισθητήριο της ανασφάλειας του καλλιτέχνη, που τον βοηθά να αποφεύγει τη θολή εικόνα για τον εαυτό του και το έργο του που του προσφέρει αυτή η πρακτική. Αν δεν διαθέτει αυτή τη χρήσιμη ανασφάλεια, αυτό είναι κακό σημάδι και για τη συγγραφική του οντότητα.
Μα πάνω και πέρα απ’ όλα, ένα έργο δεν γεννιέται για να προκαλέσει ίντριγκες και αντιδράσεις φανατισμού αλλά μόνο του στόχο έχει να προκαλέσει σκέψεις, να γίνει μέσο πνευματικής αφύπνισης και εποικοδομητικού διαλόγου. Ακόμη και η κριτική στην πλουραλιστική και δημοκρατική μας κοινωνία αποτελεί αξία ή απαξία ανάλογα από το πρόσωπο απ' το οποίο ασκείται κι επιπλέον από τη σύγκλιση των ιδεών των εμπειριών και το υπόβαθρο εκείνων που την ασκούν κι εκείνων που τη δέχονται. Ίσως γι' αυτό υπάρχουν είδη λογοτεχνίας αλλά δείκτης ποιότητας όλων αυτών των έργων είναι η επίτευξη της επικοινωνίας πομπού και δέκτη. Όλα τα έργα δεν απευθύνονται σε όλους ούτε το κοινό είναι ένα και ομοιογενές. Όπως και επικοινωνία δεν μπορεί να επιτευχθεί μεταξύ όλων των ανθρώπων.

Η λογοτεχνία ως μια μορφή επικοινωνίας έχει κανόνες σαν τις ανθρώπινες σχέσεις. Για να επικοινωνήσουν δυο άνθρωποι πρέπει νοητικά και συναισθηματικά να έχουν τη δυνατότητα να καταλάβουν και να αισθανθούν τους ίδιους κώδικες. Μα κι όταν αυτό δεν συμβαίνει, δεν παύει να υφίσταται ο υπεράνω όλων κανόνας του αλληλοσεβασμού. Το ίδιο ισχύει και στην τέχνη.

Η ώρα της κρίσης για έβδομη φορά κοντοζυγώνει! Την περιμένω! Καλοδεχούμενη η γνώμη ολωνών. Το χρέος απέναντι στον εαυτό μου το έχω κάνει! Ξαλάφρωσε η ψυχή μου! Μακάρι να έχω κάνει το χρέος μου και προς τους αναγνώστες μου! Μακάρι να έχω γίνει έστω και λίγο καλύτερη... Μακάρι να επικοινωνήσουμε όμορφα και ετούτη τη φορά! Το μόνο πράγμα που με προβληματίζει είναι αν μετά από τόσα χρόνια μπορώ να φέρω τον τίτλο του συγγραφέα αναλογιζόμενη πόσες προϋποθέσεις προανέφερα για να τολμώ να θεωρώ κάποιον γνήσιο μύστη της γραφής. Δέκα χρόνια ψάχνω την απάντηση. Κι ακόμη δεν την βρήκα...