H A Γ Α Π Η Ε Ι Ν Α Ι Γ Υ Ν Α Ι Κ Α

Θυμάμαι, παιδί ακόμη, είχα πετύχει σ’ ένα παλιό λεύκωμα με φωτογραφίες της ελληνικής υπαίθρου μια ασπρόμαυρη, χαρακτηριστική φωτογραφία. Έναν άντρα καθισμένο πάνω σ’ ένα ζώο και πίσω μια γυναίκα μαυροφορεμένη να περπατάει φορτωμένη μ’ ένα δεμάτι ξύλα. Κάτι την ενοχλούσε αλλά δεν ήξερε ή δεν τολμούσε να το πει. Ωστόσο εκείνη η εικόνα έλεγε χίλιες λέξεις.

Άλλες τόσες λέξεις και ακόμη περισσότερες αλήθειες αποκάλυψε η «Φόνισσα» του Παπαδιαμάντη. Μια μάνα που πνίγει με τα ίδια της τα χέρια το κορίτσι της μόνο και μόνο γιατί ξέρει ποια βάσανα το περιμένουν δεν είναι μια τυχαία επινόηση ενός συγγραφικού μυαλού. Είναι μια αλήθεια στο πραγματικό της μέγεθος, στο μέγεθος του γνήσια τραγικού.

Άλλες πληροφορίες βρίσκει κανείς στο έργο του Θεοτόκη «η τιμή και το χρήμα».Η γυναίκα σκάρτο εμπόρευμα που έπρεπε να το ξεφορτωθεί όπως όπως η οικογένεια που το είχε. Και όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε ολόκληρη την υφήλιο συνέβαιναν και συνεχίζουν να συμβαίνουν καθημερινά γεγονότα καθημερινής παράνοιας με αιτία τις παραδόσεις και τις ανάγκες μιας τρομοκρατημένης ανδροκρατούμενης κοινωνίας που προσπαθεί με τη βία να διατηρήσει την κυριαρχία της.

Αν ψάξουμε την παγκόσμια βιβλιογραφία θα πειστούμε ότι η πεζογραφία για άλλη μια φορά είναι ο καθρέφτης του εκάστοτε κοινωνικού κατεστημένου που και στην περίπτωση της γυναικείας υπόστασης μέσα στις κοινωνίες, διαλαλεί αυτό που αιώνες δυστυχώς υπήρξε η άδικη μοίρα του γυναικείου φύλου.

Περίπου 540 εκατομ. Γυναίκες έναντι 280 εκατομ. Ανδρών δεν θα μπορέσουν να απολαύσουν ένα βιβλίο, να διαβάσουν μια εφημερίδα ή να βάλουν μια υπογραφή. H Unesco βεβαιώνει ότι το 70% όσων ζουν σήμερα σε απόλυτη φτώχια και τα 2/3 των αναλφάβητων ενηλίκων είναι γυναίκες. Σε ασιατικές χώρες ακόμη και σήμερα μαθαίνουν μέσω υπερήχου το φύλο του κυοφορούμενου εμβρύου και προβαίνουν στις αμβλώσεις των κοριτσιών. Ο-ποία πρόοδος! Η επιστήμη στην υπηρεσία της προκατάληψης και των σα-θρών παραδόσεων μιας ανδροκρατούμενης κοινωνίας!

Στην αστική Ινδία άμβλωση του θηλυκού εμβρύου είναι σχεδόν επιβεβλημένη ενώ στα αγροτικά περίχωρα δεν θα παραξενευτεί κανείς αν βρεθεί ένα πνιγμένο ή καμένο νεογέννητο κορίτσι.

Η οικιακή-ενδοοικογενεική βία θυματοποιεί τις γυναίκες. Σε χώρες όπως στο Πακιστάν κάθε χρόνο δεκάδες γυναίκες καίγονται ζωντανές σε ύποπτα «ατυχήματα» στην κουζίνα τους ενώ δράστες είναι οι σύζυγοι ή συγγενείς και αιτία η ανεπαρκής προίκα, η στειρότητα, η απλή υπόνοια για απιστία, η αδυναμία να τους χαρίσουν αρσενικά παιδιά. Στην Ινδία επίσης καθημερινά 17 παντρεμένες γυναίκες κατά μέσο όρο δολοφονούνται διότι ο πατέρας αθέτησε τα προσυμφωνηθέντα περί προίκας.

Επίσης, ακόμη και σήμερα Ινδές καίγονται ζωντανές όταν πεθαίνει ο κατά πολύ μεγαλύτερος συνήθως σύζυγός τους. Αλλά και έργα πιο πρόσφατα που κινούνται ανάμεσα στο μυθιστόρημα και το ντοκουμέντο όπως το «Ποτέ χωρίς την κόρη μου» της Μπέτι Μαχμούντι και το «Πουλημένες» της Ζάνα Μόχσεν φωτογραφίζουν τη θέση της γυναίκας ακόμη και σήμερα σε υπανάπτυκτες ανατολικές κοινωνίες.

Θα ήμουν στα δεκαπέντε όταν άρχισα να διαβάζω το Reader Diggest πόσο είχα σοκαριστεί με τρεις σελίδες που αναφέρονταν στη γυναικεία περιτομή και τη σκοτεινή φιλοσοφία που την υιοθετούσε. Η γυναίκα πρέπει από μικρή να μάθει να υποφέρει, να συνηθίσει τον πόνο ως τρόπο και θέση ζωής, το επιμύθιο αυτού του κανιβαλικού εθίμου με θύματα δεκάχρονα κορίτσια. Η Διεθνής αμνηστία σημειώνει ότι 6000 γυναίκες ημερησίως χάνουν με αυτόν τον τρόπο την κλειτορίδα τους ως έθιμο που υφίσταται σε περισσότερα από 28 αφρικανικά κράτη, λόγω της πεποίθησης πως έτσι μειώνεται η επιθυμία της γυναίκας για σεξ άρα και οι πιθανότητες να απατήσει τον σύζυγό της. Καθώς ο ακρωτηριασμός γίνεται με μη αποστειρωμένα γυαλιά, ψαλίδια μαχαίρια ή οποιαδήποτε άλλα αιχμηρά αντικείμενα, προστίθεται άλλος ένας τρόπος μολύνσεων και διάδοσης του AIDS καθώς επίσης παρατηρούνται θάνατοι από προχωρημένη σηψαιμία. Τις σελίδες αυτού του περιοδικού, αν και κιτρινισμένες πια, ακόμη τις κρατάω σ’ ένα συρτάρι, και αποφεύγω να τις αγγίζω γιατί με αγγίζει το ρίγος και το ανάθεμα αυτών των γεγονότων.

Θυμάμαι επίσης, δυο ειδήσεις απ’ την τηλεόραση που συγκλονίζουν όπ0ι0ν νθρωπο διαθέτει κρίση και συνείδηση. Σε κάποιο χωριό της Τουρκίας σκότωσαν δεκαεπτάχρονη γιατί ντρόπιασε την οικογένειά της επειδή έπεσε θύμα βιασμού. Κι ακόμη, γυναίκα που απάτησε τον άντρα της λιθοβολήθηκε μέχρι θανάτου εν αντιθέσει με το σύζυγο που νομοθετικά δεν τιμωρείται ούτε με ασήμαντη ποινή για τη μοιχεία. Γυναίκα που θα βιασθεί και θα καταγγείλει το βιασμό της φυλακίζεται με την κατηγορία της σεξουαλικής επαφής εκτός γάμου. Ο μόνος τρόπος για να γλιτώσει τη θανατική καταδίκη συνήθως δια λιθοβολισμού να το παραδεχτεί ο βιαστής της ή τουλάχιστον να υπάρχουν τέσσερις αυτόπτες μάρτυρες του βιασμού.

Αλλά και η πολιτισμένη Δύση έχει να επιδείξει περιστατικά φρίκης και φρικιαστικά νούμερα βίας κατά των γυναικών. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της UNICEF στις ΗΠΑ κάθε 9 δευτερόλεπτα κακοποιείται μια γυναίκα και κάθε 6 λεπτά έχουμε ένα βιασμό. Αλλά και πέρα από τη σωματική βία οι γυναίκες παραπονούνται για την καταπάτηση στοιχειωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων στην αγορά εργασίας, στην περιορισμένη συμμετοχή τους στα κοινά, με τις σεξουαλικές παρενοχλήσεις, τη σωματεμπορία και την πορνογραφία. Αξίζει να σημειωθεί ότι κάνοντας η ίδια μια μικρή έρευνα σε μερικούς εκδοτικούς οίκους αναζητώντας επιστημονικά και λογοτεχνικά βιβλία γυναικών συγγραφέων και ποιητριών πριν από το 1940, η διαπίστωση ήταν απογοητευτική. Η παρουσία της γυναίκας στην επίσημη βιβλιογραφία της ελληνικής επιστημονικής και λογοτεχνικής παραγωγής είναι μηδαμινή. Γιατί; Επειδή απλώς το μεγαλύτερο μέρος του γυναικείου πληθυσμού στην Ελλάδα ήταν αναλφάβητο. Αλλά κι εκείνες που γνώριζαν στοιχειωδώς γραφή και ανάγνωση ήταν επιφορτισμένες με τόσες άλλες ευθύνες και ρόλους που τις αποπροσανατόλιζαν από το στόχο της δημιουργίας, της έκφρασης και του στοχασμού.

Αν κάνουμε μια πρόχειρη ιστορική αναδρομή, θα διαπιστώσουμε μια βασική και θεμελιώδη αλήθεια: Όλες οι μεγάλες επαναστάσεις έχουν τρεις και-ριες αιτίες: την έλλειψη ανεξαρτησίας που είναι η θεμελιώδης αρχή της αν-θρώπινης οντότητας, τη δίψα για παιδεία, που είναι στην ουσία μια ελευθερία πάλι να αναζητάμε τους τρόπους κατάκτησης της αυτογνωσίας μας, και τον πόνο, το καμπανάκι της ψυχής και του κορμιού που εντέλει είναι ο συναγερ-μός για την αυτοσυντήρηση. Ακόμη και στο πρόσφατο παρελθόν του τόπου μας, θα ανταμώσουμε την γυναίκα να ερμηνεύει μόνο τους ρόλους που η εκάστοτε κοινωνία της αναθέτει χωρίς να αφορά κανέναν αυτό που πραγματικά έχει ανάγκη η ίδια. Θα την δούμε να παιδεύεται πάνω από μπουγάδες, να κοιλοπονά γεννώντας παιδιά και να τα ανασταίνει μονάχη, να τρέμει αντικρίζοντας μια αντρική ζωστήρα, να κοιμάται με κάποιον που άλλοι διάλεξαν για κείνη και να σκύβει το κεφάλι στο πρόσταγμα του αρσενικού είτε σύζυγος είτε αδερφός ή πατέρας της είναι. Θα την συναντήσουμε να δουλεύει σαν υποζύγιο και να πληρώνει επιπλέον τον επίδοξο σύζυγό της προκαταβάλλοντας το παράδοξο αντίτιμο της σκλαβιάς της. Σε αρχαίες κοινωνίες οι σκλάβοι πλήρωναν για να αποκτήσουν την ελευθερία τους. Οι γυναίκες για αιώνες πλήρωναν για να εξαγοράσουν την απόλυτη σκλαβιά τους σ’ ένα γάμο που στο εκάστοτε κοινωνικό κατεστημένο προβαλλόταν ως ο μόνος τρόπος κοινωνικής της καταξίωσης παράλληλα με τη μητρότητα.

Ίσως εξαίρεση αποτελούν κάποιες αρχέγονες μητριαρχικές κοινωνίες όπου η δύναμη της γυναίκας λατρεύτηκε αρχικά αλλά ύστερα καταπνίγηκε από την αντρική αδυναμία να αντέξει την υπεροχή ενός κατώτερου σε μυική δύναμη ανθρώπινου πλάσματος. Ακόμη και στο δωδεκάθεο οι γυναίκες φαίνεται ότι μπορούσαν να καταπιάνονται με αντρικές εντός εισαγωγικές δουλειές, όπως είναι το κυνήγι και οι γεωργικές εργασίες, όμως ο ρόλος της ερω-τικής συντρόφου, της μητρότητας και της επικουρίας του άντρα είναι εκείνος που της είχε επίσημα ανατεθεί. Δυστυχώς σε άπειρα χωροχρονικά ταξίδια βρισκόμαστε αντιμέτωποι με γεγονότα και αναμνήσεις πλημμυρισμένα αγκάθια που μας ματώνουν τη σκέψη, τη φαντασία και την κρίση. Ίσως γι’ αυτό αν ξεφυλλίσουμε κάποια έργα της λογοτεχνίας, που είναι όπως κάθε τέχνη, καθρέφτης ακριβώς της κοινωνίας και των εκάστοτε ιδεών που εκείνη υποστηρίζει, θα βρούμε ηρωίδες και καταστάσεις που μεταφέρουν στο χαρτί τα βάσανα του γυναικείου φύλου σε όποιο ρόλο ηθελημένα ή αθέ-λητα καλείται να ερμηνεύσει μέσα στο περιβάλλον που γεννιέται.

Η αλήθεια είναι ότι στην ελληνική κοινωνία παρατηρείται ιστορικά μια παλινδρόμηση και μια οπισθοδρόμηση όσον αφορά τη θέση της γυναίκας. Ας πάμε λίγο πίσω να ρίξουμε το απαραίτητο φως σ’ αυτή τη μυστήρια για αιώνες υπόθεση.

Παρότι στη μινωική Κρήτη η γυναίκα είχε μια θέση περίοπτη γιατί μπορούσε να συμμετέχει στην κοινωνική ζωή, στο μυκηναϊκό πολιτισμό ήταν υποτελής στον άντρα, έρμαιο των διαθέσεών του. Η Ιφιγένεια είναι ένα καθαρόαιμο δείγμα εκείνης της καταπίεσης. Ο Αγαμέμνονας είχε δικαιοδοσία ζωής ή θανάτου πάνω στην κόρη του και ως αιτία ενός ολόκληρου πολέμου, του Τρωικού προβλήθηκε η απιστία μιας γυναίκας.

Η Πηνελόπη πάλι, εμφανίζεται στα ομηρικά έπη ως πρότυπο γυναίκας μόνο και μόνο γιατί έμεινε απόλυτα πιστή στη μνήμη του συζύγου της ενώ εκείνος είχε το ελεύθερο από τον ποιητή και από τα ήθη της εποχής να αλλάζει χωρίς καμία επίκριση όσες ερωτικές συντρόφους ήθελε. Η Πηνελόπη είναι ιδανική γιατί απλώς περιμένει, χωρίς να σκέφτεται άλλες παραμέτρους, χωρίς να δυσπιστεί. Εν ολίγοις γιατί είναι πειθήνια και υπάκουη.

Κατά το χρυσό αιώνα του Περικλή οι γυναίκες ήταν κλεισμένες στο γυναικωνίτη με αποκλειστική απασχόληση τα οικιακά, μακριά από οποιαδήποτε πολιτική ή κοινωνική δραστηριότητα με εξαίρεση τις μορ-φωμένες και όμορφες εταίρες οι οποίες όμως ήταν καταδικασμένες να μην χαρούν την ευτυχία της οικογένειας. Ήταν σύμβουλοι μόνο των ανδρών και γητεύτρες των απαγορευμένων τους φαντασιώσεων. Οι γυναίκες με κρίση δεν ήταν κατάλληλες για το θεσμό του γάμου γιατί απλά η κρίση και η ηγεσία μιας οικογένειας έπρεπε να παραμένει αποκλειστικό αντρικό προνόμιο.

Η Σπαρτιάτισσα γυναίκα είχε κάποιες ελευθερίες καθώς γυμναζόταν μαζί με τον άντρα για να είναι χρήσιμη και σε περίοδο πολέμου όμως οι ελευ-θερίες της περιορίζονταν στη γυμναστική μιας και της φύτευαν από τα γεννο-φάσκια της πως ρόλος της και σκοπός της ήταν να γεννήσει και να ετοιμάσει στρατιώτες ή νέες μανάδες στρατιωτών.

Στη Ρώμη πάλι η γυναίκα γίνεται res, πράγμα, ανταλλάξιμο είδος, ισότιμης αξίας με τα ζώα. Δεν έχει το δικαίωμα να διαλέξει το σύντροφό της ή να φέρει καμία απολύτως αντίρρηση στα καθήκοντα που της αναθέτουν. Μιλά μόνο όταν της απευθύνουν το λόγο. Η σιωπή ήταν κυριολεκτικά χρυσός αφού συνυπολογιζόταν στα προτερήματα παράλληλα με την ομορφιά και τη νοικοκυροσύνη για την αγορά της από τον επίδοξο σύζυγο. Ο γαμπρός πρόσφερε ένα αρκετά βαρύ βαλάντιο στον πατέρα για να προμηθευτεί σαν να ήτανε σανό, μία γυναίκα.

Στην αρχαία Περσία τα πράγματα ήταν λίγο διαφορετικά καίτοι ομολογουμένως πρωτότυπα. Η γυναίκα για να παντρευτεί χρειαζόταν προίκα και ερωτική εμπειρία, μια κάποια προϋπηρεσία. Μέχρι μια ηλικία λοιπόν οι γυναίκες εργάζονταν ως ιερόδουλες, ετοίμαζαν τα … προικιά της με τον ιδρώτα του κορμιού τους κυριολεκτικά κι έπειτα προικισμένες κι έμπειρες παντρεύονταν κάποιον που τις επέλεγε. Έξυπνο μα την αλήθεια αντρικό κόλπο παρότι κάπως παράδοξο για ανατολίτες που συνήθως ήθελαν τη γυναίκα αμόλυντη για να την χειραγωγήσουν όπως εκείνοι ήθελαν! Ο Χριστιανισμός βεβαίως έρχεται για να ανυψώσει τη γυναίκα κοινωνικά όμως σε όλη τη διάρκεια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας παραμένει υποβαθμισμένη γι’ αυτό και λίγες γυναίκες με σθεναρή προσωπικότητα έμειναν στην ιστορία όπως η αυτοκράτειρα Θεοδώρα. Ο ίδιος ο Χρυσόστομος δυστυχώς αποκάλεσε τη γυναίκα αναγκαίο κακό.

Στα χρόνια του διαφωτισμού αρχίζει να αχνοφέγγει η ανάγκη του γυναικείου εξανθρωπισμού όμως και πάλι η θρησκοληψία, η αυταρχικότητα και ο συντηρητισμός στάθηκαν τροχοπέδη για την ταχύτατη ικανοποίηση αυτής της ανάγκης. Χρειάστηκε να γίνει η Βιομηχανική Επανάσταση στα τέλη του 19ου αιώνα για να αρχίσει το όραμα να υλοποιείται.

Στις 8 Μαρτίου του 1857 οι εργά-τριες της Ν. Υόρκης, υφαντουργίνες και ράπτριες, ξεσηκώθηκαν και διαδήλωσαν στους δρόμους για καλύτερες συνθήκες εργασίας και καλύτερη αμοιβή. Το αίμα των γυναικών αυτών, έβαψε τους δρόμους της Ν. Υόρκης και στέριωσε τους πρώτους αγώνες για ισότητα. Εκείνο το αίμα θυμόμαστε κάθε χρόνο την 8η Μαρτίου και είμαστε, όπως σε κάθε σημαντική επέτειο, υποχρεωμένοι να κάνουμε τον απολογισμό των συνεπειών εκείνων των αγώνων.

Ο στοχασμός είναι επικίνδυνος. Το ίδιο και η παιδεία. Η παιδεία αφυ-πνίζει συνειδήσεις. Γι’ αυτό και οι εκάστοτε κατακτητές χρησιμοποιούν το σκο-ταδισμό ως πρώτη μέθοδο της πνευματικής υποδούλωσης όσων βρίσκονται κάτω από το ζυγό τους. Δυστυχώς, το αντρικό φύλο για αιώνες λειτούργησε ως δυνάστης της γυναικείας συνείδησης. Και ακόμη χειρότερα, συνήργησε με πολλούς υψηλά ιστάμενους καθοδηγητές της κοινωνίας. Στο πλευρό του είχε την πολιτική και θρησκευτική ηγεσία σε κάθε εποχή. Ακόμη κι αν η αιτία είναι η ανασφάλεια του αντρικού φύλου και ο φροϋδικός φόβος απέναντι στην κατασπάραξή του από τη γυναικεία μήτρα, τα μέσα που επικαλέστηκε είναι άκρως κατακριτέα.

Απόδειξη, η νομοθεσία που μέχρι πρόσφατα ήταν κομμένη και ραμμένη στα μέτρα του αντρικού φύλου με εξαίρεση την Αμερική και την Ευρώπη που εξανθρωπίζεται ταχύτερα. Και απόδειξη δεύτερη η θέση της γυναίκας στη θρησκευτική παράδοση της Ορθόδοξης και της Καθολικής εκκλησίας. Η Καινή Διαθήκη έδωσε στη γυ-ναίκα το δικαίωμα του χαμένου Παράδεισου ισότιμα με τον άντρα. Ο Χριστός την καλοδέχτηκε και την τίμησε ως πρόσωπο και ως μητέρα και μάλιστα δική του. Το επιχείρημα του υποδεέστερου, μιαρού φύλου αιώνες τώρα έχει πάψει να υφίσταται και η γυναίκα είναι πρόσωπο ισάξιο και ισότιμο με τον άντρα. Ποιος ο λόγος λοιπόν να συντηρείται η παλιά νοοτροπία τόσους αιώνες μετά;

Μήπως υπάρχουν κάποια ψήγματα αλήθειας στο μυθιστόρημα «Κώδικας Ντα Βίντσι» του Νταν Μπράουν που πρόσφατα διαβάσαμε ή είδαμε δραματοποιημένο στον κινηματογράφο;

Ψηφίδα την ψηφίδα διαμορφώνεται η εικόνα μίας σκληρής αλήθειας που όσο κι αν θέλουμε να πιστεύουμε ότι ξεψύχησε ή ψυχορραγεί, δυστυχώς είναι μια αλήθεια ακμαία, ζωντανή, σκληρή, ύπουλη κι εφτάψυχη. Γιατί η καταπίεση και η προκλητική υποτίμηση της γυναίκας συνεχίζει να υφίσταται όσο κι αν λαχταράμε να πούμε ότι όλα αυτά είναι ένας εφιάλτης που αφορά το παρελθόν και τέλειωσε. Είναι μια αλήθεια που κρύβει το πρόσωπό της επιμελώς πίσω απ’ την μπούργκα μιας αναποτελεσματικής φιλελεύθερης νομοθεσίας.

Αλλά ας μιλήσουμε και λίγο πιο αισιόδοξα. Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι ο χρόνος και ο κόπος τόσων αγώνων με αποκορύφωμα βεβαίως την αντίδραση των γυναικών σ’ ένα καταπιεστικό κατεστημένο με τον αγώνα που έκαναν στην Αγγλία το 1861 οι Σουφραζέτες και συνεχίστηκε διεθνώς από τα φεμινιστικά κινήματα της Υφηλίου, γιάτρεψαν πολλές πληγές του γυναικείου φύλου. Βήματα έχουν γίνει πολλά και σημα-ντικά. Στα 1912 διορίζονται οι πρώτες Ελληνίδες δημόσιοι υπάλληλοι.

Μετά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο οι γυναίκες στην Αγγλία αποκτούν το δικαίωμα ψήφου ενώ το 1930 στις δημοτικές εκλογές της Θεσσαλονίκης οι Ελληνίδες αποκτούν για πρώτη φορά το ίδιο δικαίωμα και βάζουν το θεμέλιο λίθο για τη νομοθετική κατοχύρωση του ίδιου δικαιώματος. Μετά το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο στον καταστατικό χάρτη του ΟΗΕ διακηρύχθηκε ότι οι γυναίκες έχουν ίσα δικαιώματα με τους άντρες και το 1953 επικυρώθηκε η διακήρυξη αυτή με τη Διεθνή Σύμβαση της Νέας Υόρκης. Το πλήρες δικαίωμα του «εκλέγειν και εκλέγεσθαι» οι Ελληνίδες χρειάστηκαν 22 χρόνια για να το κατακτήσουν.

Μόλις το 1952 ο άντρας νομοθέτης αποφασίζει να τους το παραχωρήσει σαν γαλόνι για το ρόλο τους στα χρόνια της κατοχής. Εν ολίγοις πότισαν με αίμα ένα δικαίωμα που οι άντρες το είχαν ως θέσφατο από τη γέννησή τους! Στις 3 του Μάρτη του 1983 η Ελληνική Βουλή επικύρωσε τη σύμβαση του ΟΗΕ για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων σε βάρος της Ελληνίδας κι έγιναν καίριες θεσμικές αλλαγές όπως, η καθιέρωση του πολι-τικού γάμου, η υποχρεωτική εκπαίδευση και για τα δύο φύλα, η κατάργηση τυπικά του θεσμού της προίκας και η ποινικοποίηση της μοιχείας, η μισθολογική εξίσωση Ελληνίδας και Έλληνα, η κατάργηση της διάταξης του Υπουργείου Γεωργίας που απαγόρευε στις Ελληνίδες να συμμετέχουν σε αγροτοβιομηχανικούς συνεταιρισμούς.

Η καταπολέμηση του αναλφαβητισμού νομοθετικά ήταν το πρώτο καίριο χτύπημα στην άνιση μεταχείριση των γυναικών διότι συνέβαλε στην αφύπνιση του γυναικείου φύλου και στην αργή αλλά σταθερή συνειδητοποίηση των δικαιωμάτων της. Ομοίως, μπορεί για πολλά χρόνια η γυναίκα να ήταν το φερέφωνο των πολιτικών απόψεων του οικογενειακού της περιβάλλοντος αφότου θεσπίστηκε το δικαίωμά της να ψηφίζει και να αποφασίζει για το μέλλον του τόπου στον οποίο είναι πολίτης, αργά αλλά σταθερά και πάλι ανέπτυξε την πολιτική της συνείδηση και εξεδήλωσε το ενδιαφέρον της να συμμετέχει κι αυτή στα κοινά.

Αργά αλλά σταθερά επίσης, κατέκτησε την ίση μεταχείριση στην εργασία και την αμοιβή στις επαγγελματικές της σχέσεις. Αξίζει να αναφέρουμε ενδεικτικά ότι στην Αίγυπτο απαγορεύτηκε στα κρατικά κέντρα υγείας να γίνονται περιτομές, στο Καμερούν διπλασιάστηκε ο αριθμός των γυναικών Δημάρχων, στην Τανζανία ψηφίστηκε νόμος που επιβάλλει ποσόστωση κατά το 1/3 των βουλευτών να είναι γυναίκες, η Κολομβία καθιέρωσε την υπογραφή και των δύο συζύγων ως προϋπόθεση για την έκδοση διαζυγίου, η Βραζιλία ίδρυσε ειδική αστυνομική υπηρεσία όπου μπορούν να καταφεύγουν τα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας, στη Ναμίμπια όπου οι γυναίκες ως πρόσφατα δεν μπορούσαν να υπογράφουν ένα συμβόλαιο μπορούν ν΄ ανοίξουν πλέον τραπεζικό λογαριασμό χωρίς την έγκριση του συζύγου τους

Η γυναίκα σήκωσε το κεφάλι και σήμερα μπορεί να ατενίζει με θάρρος τη ζωή και το όνειρο. Μπορεί να διαλέγει μόνη το σύντροφό της και να τον χωρίζει αν κρίνει ότι δεν ανταποκρίνεται σε όσα εκείνη χρειάζεται για να είναι ευτυχισμένη. Νομικά έτσι έχουν τα πράγματα. Αυτή είναι η αισιόδοξη όψη του νομίσματος. Υπάρχει όμως και η άλλη, η θολή ακόμη και απαισιόδοξη. Εκείνη που κουβαλάει όλο το βάρος των καταλοίπων από αιώνες καταπίεσης αλλά και νέων απωθημένων της αντρικής πλευράς που ίσως νιώθει ότι χάνει τα σκήπτρα που κρατούσε αιώνες και διασαλεύεται το αδιάσειστο ως τα τώρα γόητρό του.

Μίλησα πριν, για ελευθερία, ίση μεταχείριση και πόνο θεωρώντας τα ως αιτίες μιας επανάστασης. Μια επανάσταση βεβαίως πετυχαίνει το στόχο της όταν τα αίτια που την προκάλεσαν καταπολεμηθούν και εκλείψουν. Το ερώτημα είναι αν εξέλειψαν τα αίτια αυτά ή απλώς υφιστάμεθα μια πρόσκαιρη έκλειψή τους σαν εκείνη του φεγγαριού που από την πίσω πλευρά του ήλιου το πρόβλημα συνεχίζει να υπάρχει.

Ποια είναι σήμερα η θέση της γυναίκας που για αιώνες έπρεπε να υποκρίνεται ότι δεν καταλαβαίνει, να καταπίνει το άδικο, την υποτίμηση της νοημοσύνης της, την άνιση μεταχείριση που την κάνει να αισθάνεται παιδί ενός κατώτερου θεού;

Στην τραγωδία της γυναίκας το σκηνικό έχει αλλάξει μόνο. Η υπόθεση είναι ίδια και απαράλλαχτη. Το έργο αβάσταχτα σκληρό. Και ίσως κάποτε κάποτε κλείνουμε τα μάτια, γιατί δεν αντέχουμε να αντικρίζουμε «οικεία κακά». Είναι γεγονός ότι η γυναίκα σήμερα απέχει πολύ εκ πρώτης όψεως απ’ τη μαυροφορεμένη γυναίκα με το δεμάτι τα ξύλα στη ράχη. Όμως στα πρόσωπα των γυναικών που συναντώ το πρωί ή το μεσημέρι στα μέσα μα-ζικής μεταφοράς διακρίνω το ίδιο σκυθρωπό βλέμμα κάτω από το περιποι-ημένο μακιγιάζ και το επιμελημένο ντύσιμο. Σκιαγραφείται η ίδια αγωνία, το ίδιο άγχος, και ίσως χειρότερη ανασφάλεια, έτσι όπως τη βλέπω να σφίγγει νευρικά ένα τσιγάρο ανάμεσα στα δυο της δάχτυλα.

Μπορεί να έχει στη διάθεσή της ένα σύγχρονο αυτοκίνητο, να βγαίνει μόνη της, να δουλεύει, να φλερτάρει ίσως χωρίς καμία συστολή, οι ρόλοι όμως και οι ταχύτητες με τις οποίες πρέπει να λειτουργήσει είναι ίδιοι ίσως και πιο απαιτητικοί από παλιότερα.

Η μητρότητα, ύψιστο εκ φύσεως δώρο έχει καταλήξει για τη σύγχρονη γυναίκα σε Δούρειο ίππο. Γιατί τώρα δεν έχει δυο ρόλους στους οποίους πρέπει να αντεπεξέλθει. Δεν είναι μόνο μάνα και γυναίκα. Είναι επιφορτισμένη και με το άγχος να αποδεικνύει ότι είναι ισότιμη εργασιακά με τον άντρα, και αρκετές φορές πρέπει να καταβάλει υπερδιπλάσια προσπάθεια για να επιβάλει την αξία της μόνο και μόνο γιατί ακόμη η κοινωνία την αντιμετωπίζει με αμφισβήτηση.

Όχι ισότητα δεν υπάρχει, αλλά μάλλον μια κατάφορη άνιση μεταχείριση. Η ίδια η κοινωνία και η Πολιτεία την οδηγούν στην παραγκώνιση του ρόλου της μητρότητας. Όχι γιατί θέλει να τον αρνηθεί αλλά γιατί οι επιλογές της για την επόμενη μέρα της γέννησης ενός παιδιού, φαντάζουν στο μυαλό της σαν τις συνέπειες ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος. Και γι΄ αυτό φταίει η παιδεία που παίρνουν από μας τις ίδιες οι άντρες. Δυσανασχετεί στο πρόσθετο βάρος μιας εγκυμοσύνης και της απόκτησης ενός δεύτερου παιδιού, όπως αποδεικνύουν οι στατιστικές και το αναμφισβήτητο γεγονός της υπογεννητικότητας στη χώρα μας, επειδή ακριβώς στην Ελλάδα μια εγκυμοσύνη και ένα παιδί ακόμη επισείουν ανυπέρβλητα προβλήματα για τη γυναίκα σε προσωπικό, επαγγελματικό και οικονομικό επίπεδο. Αν αναλογιστεί κανείς και τις εξαγγελίες του ασφαλιστικού νομοσχεδίου που έχει προκαλέσει σάλο στις μέρες μας, καθώς υποχρεώνει μια γυναίκα να κάνει παιδί μετά τα τριάντα πέντε της για να μπορεί να έχει ανήλικο στα πενήντα, το πράγμα της υπογεννητικότητας δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο.

Τα προβλήματα πολλά με τη μητρότητα:Κίνδυνος πρώτος, η πιθανή απόλυσή της από την εργασία της. Πρόβλημα δεύτερο το πώς θα αντεπεξέλθει στις επαγγελματικές της υποχρεώσεις όταν έχει αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις και κανένα χέρι βοηθείας, αν ο σύζυγος έχει την παλιά, αρσενική νοοτροπία; Πρόβλημα τρίτο, ποιος θα φροντίσει το νεογέννητο όταν πρέπει να επιστρέψει στην εργασία της, ιδίως όταν υπάρχει οικονομικό πρόβλημα. Πρόβλημα τέταρτο πρέπει να εξοικονομηθούν επιπλέον χρήματα για την πρόσληψη οικιακής βοηθού για την φροντίδα του παιδιού τουλάχιστον την ώρα που η μητέρα απουσιάζει. Πρόβλημα πέμπτο. Η προσωπική ζωή και τα προσωπικά ενδιαφέροντα πρέπει να σταματήσουν γιατί απλά δεν χωρούν στο περιχαρακωμένο πρόγραμμα της καθημερινότητας. Πρόβλημα έκτο: Αν η γυναίκα επιλέξει την καριέρα από την απόκτηση ενός παιδιού τότε τίθεται το άλλο ηθικό πρόβλημα, να χαρακτηριστεί αριβίστρια και ατομίστρια και να διασαλευτεί η οικογενειακή της γαλήνη και η προσωπική της ισορροπία αντιμετωπίζοντας ένα τέτοιο δίλημμα.

Το αποτέλεσμα; Σήμερα μπορούμε να μιλάμε για τη σύγχρονη δυστυχισμένη γυναίκα σε πολλές περιπτώσεις. Τη γυναίκα που κάνει σταθερά δρομολόγια ανάμεσα σε ποικιλία ρόλων και αντεπεξέρχεται σε μια τεράστια γκάμα υποχρεώσεων, ιδιαίτερα επαχθών για τους πελιδνούς της ώμους. Μητέρα για μια ώρα το πρωί, επαγγελματίας στη συνέχεια, νοικοκυρά το μεσημέρι, δασκάλα το απόγευμα, σύζυγος και ερωμένη το βράδυ. Και ενδιάμεσα, σε κάποιες τρύπες αυτού του αδιάβλητου προγράμματος, παιδεύε-ται να επιμορφώνεται και να συντηρεί μια όμορφη εξωτερική εμφάνιση γιατί έχει προστεθεί και αυτός ο ρόλος κοντά στους άλλους, να οφείλει δηλαδή, αν θέλει να διατηρήσει το ενδιαφέρον του συντρόφου της, να του παρέχει μια γυναικεία εικόνα όπως αυτή προβάλλεται από τα ξύλινα μοντέλα των περιοδικών και των μέσων μαζικής ενημέρωσης.

Οι συνέπειες; Δυστυχώς ένα πράγμα αποδεικνύουν οι ιατρικές στατιστικές. Το σταθερό σκυθρωπό πρόσωπο της σύγχρονης γυναίκας. Τα 2/3 του γυναικείου πληθυσμού αντιμετωπίζει ψυχολογικά προβλήματα και το 60% αυτού του ποσοστού έχει ανάγκη από ψυχολογική υποστήριξη και φαρμακευτική αγωγή. Αιτία η ανασφάλεια, ο ελλιπής χρόνος να ασχοληθεί με τον εαυτό της, η απόρριψη, η μοιχεία και η κακοποίηση. Σ’ αυτό το τελευταίο οφείλουμε να σταθούμε. Περιμένει κανείς ότι η κακοποίηση της γυναίκας ανήκε σε παλιότερες κοινωνίες και εποχές και αποτελούσε ανοσιούργημα ενός απαίδευτου αντρικού κατεστημένου.

Ο κόσμος προχωρά, εξελίσσεται αλλά μαζί του μεταλλάσσεται και το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας που και στις μέρες μας έχει αποκτήσει διαστάσεις ανησυχητικές. Βία ασκούν και άντρες με υψηλό μορφωτικό επίπεδο, επαγγελματικά επιτυχημένοι με αξιόλογο κοινωνικό προφίλ και δύναμη. Και το ερώτημα είναι πάλι γιατί; Γιατί πολύ απλά όχι μόνο δεν αντέχουν την πιθανότητα του πνευματικού υποσκελισμού τους από τη γυναίκα αλλά ούτε καν την εξίσωσή τους με αυτές. Πρόκειται για ένα σπόρο μισογυνισμού που πιθανόν ριζώνει στην ψυχή τους από την ίδια τους την οικογένεια ή την ίδια τους τη μητέρα αν θέλουμε να αναλάβουμε ως γυναίκες κι εμείς τις ευθύνες μας στη διαπαιδαγώγηση του σύγχρονου αντρικού φύλου. Το αποτέλεσμα είναι εκατοντάδες κακοποιημένες γυναίκες στη χώρα μας οι οποίες μάλιστα, ένεκα της δικής τους περίοπτης κοινωνικής θέσης, έχουν ενδοιασμούς στο να αποκαλύψουν το πρόβλημά τους και έτσι μες στη σιωπή η ενδοοικογενειακή βία συνεχίζει να τρέφεται και να διογκώνεται. Κι ενώ θα περίμενε κανείς η σύγχρονη γυναίκα να αποτινάζει ευκολότερα την όποια καταδυναστική συμπεριφορά, μπαίνει στη μέση η νομοθεσία που ρυθμίζει τις σχέσεις, προσωπικές και οικονομικές των διαζευγμένων συζύγων και δυσκολεύει μια τέτοια απόφαση μιας και πάλι η πλάστιγγα γέρνει προς το αντρικό φύλο.

Όταν η γυναίκα είναι περισσότερο παραγωγική και η οικονομική της κατάσταση καλύτερη, τότε επωμίζεται και το μεγαλύτερο οικονομικό βάρος των παιδιών σε περίπτωση διαζυγίου. Τα καταλογιστικά διαζύγια έχουν ελαχιστοποιηθεί λόγω των χρονοβόρων διαδικαστικών τους ενώ τα συναινετικά δεν αφήνουν και πολλά περιθώρια διεκδικήσεων από την πλευρά της σύγχρονης γυναίκας ακόμη και στην περίπτωση που ο κλονισμός του γάμου μπορεί να οφείλεται ορατά στην άλλη πλευρά.

Η μέχρι προσφάτως ισχύουσα νομοθεσία για την κακοποίηση της γυναίκας δεν άφηνε περιθώρια δικαίωσής της κι έτσι η σιωπή ήταν απόρροια ακριβώς της κατάστασης που τη συντηρούσε. Ο νόμος όμως του 2005 άλλαξε τα δεδομένα και πρέπει μέσω των γυναικείων οργανώσεων κατά της ενδοοικογενειακής βίας να ενεργοποιηθούν και να βρουν τρόπους γνωστοποίησής τους σε κάθε γωνιά της Ελλάδας ώστε η γυναίκα να μην φοβάται να μιλήσει και να καταγγείλει τέτοια φαινόμενα για να περιοριστούν.

Ομοίως, στην περίπτωση διαζυγίου, η γυναίκα αν για τουλάχιστον 15 χρόνια παραμείνει παντρεμένη μ’ ένα σύντροφο που αποφασίζει να την χωρίσει, η σύζυγος έχει μερίδιο επί της σύνταξής του όποτε αυτή εκδοθεί και δεν μπορεί να την αφήνει, αν δεν εργάζεται, χωρίς καμία οικονομική κάλυψη.

Είτε κακοποιείται η γυναίκα της υπαίθρου, είτε κακοποιείται η γυναίκα του γραφείου, της επιστήμης και της τέχνης, οι φωνές πρέπει να ενωθούν και οι νόμοι επιτέλους να επιτελέσουν το ρόλο για τον οποίο θεσπίζονται. Να νουθετούν και να τιμωρούν παραδειγματικά τους παραβάτες τους. Να μην μένουν ανενεργοί σε άχρηστα χαρτιά αλλά να αποδεικνύουν ότι οι κοινωνίες εκπολιτίζονται και αποκτούν το ανθρωπιστικό προφίλ που απαιτούν οι λαοί τους. Δεν είναι τυχαία η φράση ότι οι λαοί έχουν την ηγεσία που τους αξίζει. Θα προσθέσω εδώ ότι οι λαοί έχουν και τους νόμους που τους αξίζουν. Και κατ’ επέκταση οι γυναίκες έχουμε την ισότητα που μας αξίζει ανάλογα με την αντίδραση, την παιδεία και την ωριμότητά μας απέναντι στο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε. Και όσο η νομοθεσία κάνει ένα βήμα μπρος προς τη δικαιοσύνη και τον εξανθρωπισμό, άλλο τόσο προοδεύουν και οι λαοί και βαδίζουν στην ασφαλή οδό του αλληλοσεβασμού.Γιατί η λύση για όλα τα προβλήματα μεταξύ των δύο φύλων είναι ακριβώς ο αλληλοσεβασμός και η κατανόηση που πρέπει να ξεκινήσει απ’ τη διαπαιδαγώγηση, την πνευματική καλλιέργεια, την προσπάθεια να καταλάβει καθένας και καθεμία τις ανάγκες του άλλου φύλου.

Πέρα από την Πολιτεία που μέσω της νομοθεσίας πρέπει να λάβει τα μέτρα της θα επισημάνω ακόμη κάτι που στην Ελλάδα δυστυχώς υποδαυλίζει το πρόβλημα επικοινωνίας ανάμεσα στα δυο φύλα. Επεσήμανα στην αρχή, ότι η λογοτεχνία αντικατοπτρίζει τα κοινωνικά και ψυχολογικά προβλήματα που αναδύονται σε κάθε εποχή. Άρα, όποιος διαβάζει, προβληματίζεται και παίρνει ερεθίσματα για να σκεφτεί και να δράσει ή να αντιδράσει αναλόγως. Η λογοτεχνία από την πένα γυναικών, καθώς αυτές γνωρίζουν καλύτερα την γυναικεία ψυχολογία και σκιαγραφούν καλύτερα τα γυναικεία προβλήματα, είναι εγχειρίδια μοναδικά για όσους άντρες έχουν την πρόθεση και την επιθυμία να εννοήσουν και να κατανοήσουν τη γυναικεία υπόσταση. Είναι ένα… μάνουαλ της γυναικείας πλευράς, όπως εύστοχα παρατήρησε η συγγραφέας και φίλη Λένα Μαντά σε κάποια μας συζήτηση, σχετικά με το αν υπάρχει διαχωρισμός ανάμεσα στη γυναικεία ψυχολογία. Γι’ αυτό μέρα που είναι, μεταξύ των άλλων μηνυμάτων θα ήθελα να προβάλλω και ετούτη την παραίνεση προς όσους άντρες εκφράζουν το παράπονο ότι δεν μας καταλαβαίνουν:Αφήστε για λίγο την τηλεόραση και τα αθλητικά και ξεφυλλίστε ένα βιβλίο. Κάντε μαζί μας μια συζήτηση. Χαρίστε μας ένα χάδι παραπάνω και ένα χαμόγελο. Όλα θα γίνουν ομορφότερα. Η γυναίκα είναι η ίδια η αγάπη. Αυτή που χαρίζει τη ζωή, το ζεστό φαγητό, αυτή που σας γαληνεύει από τον κάματο και το άγχος της μέρας. Δώστε της το σεβασμό που της αξίζει και θα σας τον ανταποδώσει πολλαπλάσιο. Γιατί απ’ τη φύση της είναι γενναιόδωρη.

Όσο αναλογίζομαι το ορόσημο της 8ης Μαρτίου μου έρχονται στο μυαλό πολλά τραγούδια που αναφέρονται στα δεινά αυτής της σκλάβας τόσων αιώνων. Κυρίως όμως μου έρχεται στο νου ένα τραγούδι της Αλέκας Κανελλίδου

Πόσο δύσκολο είναι να είσαι γυναίκα, ό

ταν θες να πεις όχι να λες ένα ίσως.

Πόσο δύσκολο είναι τη μεγάλη σου αγάπη

να την κάνουμε μίσος.

Τίποτε πολυτιμότερο από την αγάπη μιας γυναίκας που από μόνη της είναι πλούτος ανεκτίμητος σε όποιον χαρίζεται. Κι ενώ στην οικογένεια υπάρχει αυτός ο θησαυρός είναι λυπηρό να μην εκτιμάται και να σπαταλιέται σε άγονες αντιπαλότητες μεταξύ των δύο φίλων και σε άσκοπους ανταγωνισμούς. Πόσο ευτυχέστερες θα ήταν πράγματι οι κοινωνίες αιώνες τώρα αν αγαπούσαν περισσότερο τις γυναίκες και τις ανταγωνίζονταν λιγότερο με όλες τις άρρωστες συνέπειες αυτού του παράλογου ανταγωνισμού. Βήματα έχουν γίνει. Χρειάζονται βέβαια και άλλα πολλά για να υποστηρίξουμε ότι το Σύνταγμα του 1974 που ανέφερε ρητά τη λέξη ισότητα για τα δύο φύλα, επιτέλους εκφράστηκε και εφαρμόστηκε. Τελειώνοντας θα επισημάνω ότι η κοινωνία χρειάζεται γυναίκες χαρούμενες κι ευτυχισμένες για να έχουμε αντίστοιχα ευτυχισμένα παιδιά, ευτυχισμένους άντρες, υγιείς οικογένειες, υγιείς κοινωνίες. Πρέπει να καταστεί σαφές ότι άντρες και γυναίκες είμαστε συνοδοιπόροι στο όνειρο και την ευτυχία και οι διαφορές μας περιορίζονται αποκλειστικά στην ανατομία.

Άντρες και γυναίκες είμαστε τα μισά του ίδιου πορτοκαλιού όπως όμορφα περιγράφουν την έννοια του όλου οι Κινέζοι.

Είμαστε δυο συγκοινωνούντα δοχεία που κουβαλούν το ελιξίριο της κοινωνικής ευημερίας, της προόδου και της εξέλιξης!

Είμαστε γυναίκες, και πρέπει να μας βοηθήσετε να διατηρήσουμε τις υπέροχες ιδιαιτερότητες του φύλου μας! Μόνο έτσι θα βρεθεί η αρμονία ανάμεσά μας!